උදය II
(ක්රි.ව. 887-898). II වැනි සේන රජු ඇවෑමෙන් රජ වූ උදය II සෙල්ලිපිවල හදුන්වා ඇත්තේ ‘අභාසලමෙවන්’ යන අභිෂේක නාමයෙනි. කස්සප නම් සොහොවුරාට උපරාජ හෙවත් මහාදිපාද පදවිය දී IV කස්සපගේ සේනා නම් දූ කුමරිය ද පාවා දුන් හෙතෙම තිස්සා නමැති අනෙක් කුමරිය තෙමේ පාවාගත්තේය. මෙම විවාහවලින් ඔහු අපේක්ෂා කෙළේ රජ පවුලේ සම්බන්ධතාවන් තහවුරු කිරීමය යනු ඉතිහාසඥයන්ගේ අදහසයි.
රජුගේ සොහොවුරු මහින්ද ආදිපාදයන්ගේ පුත් කිත්තග්ගබෝධි ඔහුට විරුද්ධව කැරලි ගැසීම උදය II රජු දවස සිදු වූ වැදගත් දේශපාලන සිඳුවීම බව පෙනේ. කැරැල්ලට හේතුව වංසකථාවල දක්වා නොමැත. රෝහණයට පලාගිය කිත්තග්ගබෝධි රුහුණ තමා යටතට ගෙන තම මයිලණු කෙනකුන් ද මරා දමා හිංසාකාරී පාලනයක් ආරම්භ කළේය. කස්සප, සේන හා උදය යන මයිලණුවන් තිදෙනා අතුරෙන් මරුමුවට පත් කරන ලද්දේ කවරෙක් ද යන්න අවිනිශ්චිතය.
රජ තෙමේ කිත්තග්ගබෝධිගේ කැරලි මැඩලීමට නොපමාව ම ක්රියා කළේය. හෙතෙම විශාල හමුදාවක් දී වජිරග්ග නම් සෙන්පතියා හා තම සොහොවුරු කස්සප යුවරජුගේ පුත් මහින්ද කුමරා රුහුණට යැවීය. ස්වකීය ක්රියාකලාපයෙන් අසතුටට පත් වී සිටි රුහුණු වැසියන් මහින්ද කුමරා පිරිවරාගත් හෙයින් කිත්තග්ගබෝධි මලයරටට පලාගියේය. මහින්ද කුමරාගේ හමුදාව හා අවස්ථා කිහිපයක දී කරන ලද සටන්වලින් පරාජයට පත් වූ කිත්තග්ගබෝධි තම හස්තසාර වස්තු පවා ගං හෝ ආදියෙහි ලමින් පලාගිය බව චූලවංසයෙහි සදහන් වේ. එහෙත් හෙතෙම වජිරග්ග සෙන්පතියා විසින් ලුහුබැඳ අල්ලාගන්නා ලදුව බුත්තලට (ගුත්තසාලයට) ගෙනෙන ලදි. එහි දී මහින්ද කුමරා විසින් අනුරාධපුරයට යවන ලද හෙතෙම උදය II රජුගේ සිරකරුවකු බවට පත් විය.
ථූපාරාමයෙහි දාගැබ රන්පටින් වැස්වූ උදය II රජු එහි ප්රාසාදයක් කරවා සංඝයාහට පුද කොට දිරාගිය ගොඩනැඟිලි ප්රතිසංස්කරණය කළ බව ද සඳහන් වේ. සියලු සත්වයාහට මහදන් පැවැත්වූ රජ මහාපාළි දන්හල ද වර්ධනය කරවීය. මේ රජු තෙවරක් තුලාභාර දුන් බව ද කියැවේ.
ගොවිතැන් දියුණුව සඳහා ද ක්රියා කළ උදය II රජ මහානදිය (වලවේ ගඟ) හරහා අමුණක් බැඳවිය; මයෙත්තී වැව (මහවිලච්චිය) ද විශාල කරවීය.
(සංස්කරණය: 1970)
