උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානය
(නැටෝ). උතුරු අත්ලන්තික් සාගරය වටා පිහිටි ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්යය, කැනඩාව, අයිස්ලන්තය, එක්සත් රාජධානිය, නෝර්වේ, ඩෙන්මාර්කය, බෙල්ජියම, ලක්සම්බර්ග්, නෙදර්ලන්තය, ප්රංසය, ඉතාලිය හා පෘතුගාලය යන රටවල විදේශ ඇමතිවරුන් විසින් 1948 බ්රසල්ස් ගිවිසුම පෘථුල කිරිම් වශයෙන් 1949 අප්රේල් 4 වැනි දින වොෂිංටන්හි දී අත්සන් කරන ලද උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම අනුව පිහිටුවනු ලැබූ ප්රාදේශිය සංවිධානයකි.
දෙවැනි ලෝක මහා සංග්රාමය නිසා ඇති වූ ආර්ථික හා සමාජ අවුල් වියවුල්වලින් බටහිර යුරෝපය දුබල වී යාම ද නැගෙනහිර යුරෝපය, ඉතාලිය හා ප්රංසය වැනි රටවල කොමියුනිස්ට් බලය වැඩෙන්නට වීම ද ඇමෙරිකන්-රුසියන් අර්බුද හා මතභේද හේතුකොටගෙන ලෝක සාමයට තර්ජන පැමිණීම ද බටහිර ජාතීන් අතර නොසන්සුන් බවකට හේතු විය. සෝවියට් සංගමය ප්රධාන කොමියුනිස්ට් කඳවුරේ අභිප්රාය වූයේ බටහිර යුරෝපය ගිලගැනීම යයි ඔවුහු කල්පනා කළෝය. 1948 දී චෙකෝස්ලොවේකියාවේ කොමියුනිස්ට් ආණ්ඩුවක් බිහිවීම යටකී සැකය වඩාත් තහවුරු කරවනසුලු විය. බටහිර ජාතීන්ගේ කාර්මික ශක්තිය සෝවියට් කඳවුර සතු වුවහොත් තමනට කිසිකලෙකත් කොමියුනිස්ට් පිල පැරදවිය හැකි නොවේ යයි ඇමෙරිකාව ද බියපත් විය. උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානය උපන්නේ යටකී අවබෝධයේ ප්රතිඵලයක් වශයෙනි.
බටහිර ජාතීන් කල්පනා කළ අන්දමට කොමියුනිස්ට්වාදය හා සටන් කිරීම සඳහා ද්විත්ව සංවිධානයක් අවශ්ය විය. පළමුවැන්න, බාහිර තර්ජනයකට මුහුණ දීම් වස් යුද්ධාරක්ෂක වැඩ පිළිවෙළක් සකස්කර ගැනීමය. දෙවැන්න යුරෝපීය ජාතීන් අතර කිට්ටු දේශපාලන හා ආර්ථික සබඳතා ඇති කරගැනීමෙන් ඒවායේ අන්යෝන්ය මතභේද මඟ හරවන ක්රමවත් ආර්ථික සංවර්ධන ව්යාපාරයක් අරඹා එමගින් අභ්යන්තර ආර්ථික සමාජ තත්වය වැඩි දියුණු කර ගැනීමයි. උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුමේ ප්රධාන අභිප්රාය වූයේ මේ ද්විත්ව කාර්ය්යයන් සපුරා ගැනීමයි.
ගිවිසුමට සහභාගි වූ රටවලට අයත් කර්කටක නිවර්තන රේඛාවෙන් උතුරේ පිහිටි ප්රදේශවල දී ඒවායින් එක් රටකට හෝ රටවල් කිහිපයකට හෝ විරුද්ධව කිසියම් සතුරු ආක්රමණයක් වුව හොත් එකී ආක්රමණ ගිවිසුමේ සියලු ම සාමාජිකයන්ට විරුද්ධව කරන ආක්රමණයක් හැටියට සැලකීමට සභාග රාජ්යයෝ පොරොන්දු වූහ. එමෙන් ම ඒ ජාතීන් අතර අන්යෝන්ය ආර්ථික, දේශපාලන හා සාමාජික අවබෝධය වැඩිදියුණු කරගැනීම සඳහා අවශ්ය ආයතන ගොඩනඟා ගැනීමට ද ඔවුන් අතර එකඟත්වයක් ඇති කර ගන්නා ලදි.
1950 දී ඇරඹුණු කොරියන් යුද්ධය නිසා උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානයේ වැඩ කටයුතු වඩා ප්රාණවත් වූ බව පෙනේ. 1954 වන විට ප්රංසයේ සැකය ද මැඩ පවත්වා, සන්නාහ සන්නද්ධ බටහිර ජර්මනිය ගිවිසුම් සංවිධානයට ඇතුළත් කරගැනීමට මිත්ර ජාතීන්ට පුළුවන් විය. මීට කලින් ම (1952) ග්රීසිය හා තුර්කිය එයට බැඳී තිබිණ.
එසේ වුව ද උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානයට කිසිදු ප්රශ්නයකට මුහුණ පාන්නට සිදු නොවී යයි සිතීම වැරදිය. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්යය මේ ගිවිසුම් ක්රමයේ වැදගත් තැනක් උසුලනු නොරිසි වූ ප්රංසය වැනි රාජ්යයෝ සිය හමුදාවන් එක්සත් යුරෝපීය සංවිධානයකට ඇතුළත් කිරීමට ද ඇමෙරිකන් න්යෂ්ටික ආයුධ සිය රටවල ගබඩා කර තැබීමට ද විරුද්ධ වූහ. එපමණක් නොව සන්නාහ සන්නද්ධ ජර්මනිය යළිදු ආක්රමණිකයකු වෙතැයි යන සැකය ද ඇතැම් යුරෝපා ජාතීන්ගේ සිතෙහි පැවති බව පෙනේ.
ජනාධිපති ඩිගෝල් බලයට පැමිණි පසු යුරෝපීය කටයුතු අරභයා ප්රංසය නායකත්වය ගෙන ක්රියා කරන්නට සැරසීම නිසා උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම යටතේ වඩාත් ක්රියාත්මක ඒකාබද්ධ යුද්ධ සංවිධානයක් ගොඩනඟා ගැනීමට අවහිර සිදු වී තිබෙන බව විචාරකයන්ගේ මතයයි. ඒ කෙසේ වුව ද විවිධ යුරෝපීය ජාතීන්ගේ සහයෝගය ලබාගෙන මූලික ප්රශ්න විසඳා, සෑහෙන තරම් බලසම්පන්න යුද්ධ සංවිධානයක් ගොඩනඟා ගැනීමට උතුරු අත්ලන්තික් ගිවිසුම් සංවිධානයේ සාමාජිකයෝ සමත්ව සිටිති. වර්තමාන තත්වය අනුව මේ සංවිධානයේ සැබෑ ක්රියාකාරිත්වය රැඳී ඇත්තේ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්යය හා බටහිර ජර්මනිය මත යයි කිව ද වරදක් නැත.
(සංස්කරණය: 1970)
