උපතිස්සගාම (උපතිස්සනගර)
ක්රි.පූ. 6 වන සියවසේ දී විජයගේ පුරෝහිත අමාත්යයා වූ උපතිස්ස විසින් අනුරාධපුරයට උතුරු දෙස යොදුනක් පමණ දුරින් පිහිටි ගම්භීර නදි තීරයෙහි පිහිටුවන ලද ග්රාමයකි. වංසකථාවන්හි දැක්වෙන පරිදි මෙම ග්රාමය (නගරය) ලක්දිව පිහිටුවන ලද ආදි ම ආර්ය්ය ජනාවාසයන්ගෙන් එකක් ලෙස සැලකිය හැකිය. මෙහි සඳහන් ගම්භීර නදිය අනුරාධපුරයට සැතැපුම් දහයක් පමණ උතුරින් ගලන කණදරා ඔය නමින් මෙකල හැඳින්වෙන ඔය විය යුතුය යනු පුරාවිද්යාඥ මතයයි. පූජාවලියට අනුව උපතිස්ස නගරය පිහිටියේ ඇළසර ප්රදේශයේය.
විජය රජුගේ මරණයෙන් පසුව පණ්ඩුකාභය රජ වන තෙක් ගත වූ අවුරුදු 50ක් පමණ කාලය තුළ ලංකාවේ අගනුවර වශයෙන් පැවතියේ උපතිස්ස නුවරයි. උපතිස්ස ඇමතිගේ ද පඬුවස්දෙව් සහ අභය රජුන්ගේ ද අගනුවර වූයේ මෙයයි. මෙය මැනවින් විභජනය කොට පිළියෙල කරන ලද අන්තරාපණයකින් හෙවත් වෙළෙඳ මධ්යස්ථානයකින් යුත් ශෝභමාන නගරයක් වූ බව දීපවංසයෙහි දැක්වේ. උපතිස්ස නුවර නිජභූමි කොට ගත් මාණවකයන් පන්සියයක් මිහිඳු මාහිමියන් කෙරෙන් පැවිද්ද ලත් බැව් මහාවංසයේ සඳහන් වේ.
(සංස්කරණය: 1970)
