අනියත
ඒකාන්තයෙන් නිශ්චය කළ නොහැකි චූදිතයාගේ පිළිගැනීමට අනුව නැඟිය යුතු පරිජි සඟවෙසෙස් පචිති යන ඇවැත් තුනෙන් එකෙකි. මාගමක සමග එකලාව රහසිගත ව හුන් මහණකුට හැදහිය යුතු බස් ඇති උපාසිකාවක් පරිජි ආදි තුන් ඇවැත් අතුරෙන් එකකින් චෝදනා කෙරේ නම්, මහණ තෙමේත් එසේ හිඳීම පිළිගනී නම්, උපාසිකාවගේ චෝදනාවට අනුව ඒ මහණහට ඇවැත් ආරෝපණය කළ යුතුය. එහෙයින් මේ ඇවත අනියත යයි කියනු ලැබේ. භික්ෂු ප්‍රාතිමෝක්ෂයෙහි පමණක් සඳහන් වන අනියත නම් වූ ආපත්ති දෙකකි. (මෙහි විස්තර විනය මහාවිභංගයෙන් දත යුතුය.)
තවද ඇවැත් සියල්ල නියත අනියත වශයෙන් දෙවැදෑරුම් වෙයි. එහි පස්වැදෑරුම් ආනන්තර්‍ය්‍ය කර්මයක් සමග යෙදුණු ඇවැත නියත නමි. සෙස්ස අනියතයි. ඊට මේ නිදසුනෙකි: මිනිසකු මැරීම මහණකු පරිජි වීමට හේතු වෙයි. ඔහුට මහණකම නැත. එහෙත් ගිහි ව සිට කුසල්හි යෙදීමෙන් ස්වර්ගය ලැබීමට බාධාවක් නොවෙයි. එහෙයින් ඒ ඇවත අනියත වේ. මරන ලද මිනිසා ස්වකීය ජනක පියා වී නම්, ඒ මහණ තෙමේ මිනිසකු මැරීමෙන් පරිජි වෙයි. පියා මැරීම නිසා ආනන්තරිය අකුසලයෙන් ද බැඳෙයි. එහෙයින් නියමයෙන් ම ඔහුට ස්වර්ග-මාර්ග දෙක ම බාධා වෙයි. මෙබඳු ඇවත නියත යයි කියනු ලැබේ.
තවද නියතානියත වශයෙන් සියලු ධර්මයෝ දෙවැදෑරුම් වෙති. එහි දු නියතයෝ මිච්ඡත්ත නියත සම්මත්තනියත යයි දෙවැදෑරුම් වෙති. මිථ්‍යා ස්වභාව ඇති ව නියත වූ ධර්මයෝ මිච්ඡත්ත නියතයෝය; නියතමිත්‍යාදෘෂ්ටිය හා පඤ්චානන්තර්‍ය්‍යකර්මයෝයි. චුතියට අනතුරුව නියමයෙන් ම විපාකය දෙන හෙයිනි. සම්‍යක් ස්වභාවයෙහි නියත වූයේ සම්මත්තනියත නමි. සතර ආර්‍ය්‍යමාර්ගයන්ට මේ නමෙකි. මාර්ගයට අනතුරුව නියමයෙන් ම ඵලය ලැබෙන හෙයිනි. මෙයින් අන්‍ය වූ සියලු ම ධර්මයෝ අනියත නම් වෙත්. මේ අනියත ධර්මයන්ගෙන් යුත් පෘථග්ජනයා ද අනියත පුද්ගල යයි කියනු ලැබේ.
සිත් අතුරෙහි ද දෘෂ්ටිගතසම්ප්‍රයුක්ත සතර සති හා දොම්නස් සහගත වූ දෙසිත මිච්ඡත්තනියත නම් වෙයි. මාර්ගසම්ප්‍රයුක්ත වූ සිත් සතර සම්මත්ත නියත නම් වෙයි. මේ නියත වූ සිත් දසය හැර අවශේෂ වූ සිත් එකුන් අසූව (79) අනියත නම් වේ.
අනියත උද්දේස: ප්‍රාතිමෝක්ෂ දේශනාව පස්වැදෑරුම් වෙයි: නිදානුද්දේස-පාරාජිකූද්දේස-සංඝාදිසෙසුද්දේස-අනියතුද්දේස-විත්ථාරුද්දේස යනුවෙනි. එහි නිදානය පටන් කොට අනියත අවසානයට දෙසා සෙස්ස ශ්‍රැතියෙන් ඇස්වීම "අනියතුද්දේස" නම් වේ.
(සංස්කරණය:1963)
