අනුභූතිවාදය (Empiricism)
අනුභූතිවාදය වනාහි ඥානයේ ප්‍රභවය, ආකාරය හා සීමාවන් පිළිබඳ වාදයකි. මෙය බුද්ධිවාදයට පටහැණිය. මෙයින් කියනු ලබන්නේ ඥානයේ එක ම ප්‍රභවය අනුභූතිය බවයි; නැතහොත් අනුභූතියෙන් තොරව කිසි ම ඥානයක් හෙවත් කිසි ම සදාත්මක ඥානයක් ලබාගත නොහැකි බවයි. මෙහි අනුභූතිය යන්නෙන් අදහස් කරනුයේ ඉන්ද්‍රියදත්ත අනුභූතිය නැතහොත් සියලු ම විඥාත අනුභූතියයි. ලෝකය පිළිබඳව ප්‍රාගනුභූති ඥානයක් ඇතිකරගත නොහැකි බව ඉන්ද්‍රියානුභූතිවාදීහු කියති. එම නිසා මේ වාදය අනුව කාලමුක්ත ඥානයක් වත් සහජ ඥානයක් වත් ඇතිවිය නොහැකිය.
චාර්වාක භෞතිකවාදීන් හා බෞද්ධයෝ ඉන්දියාවේ ප්‍රාථමික ඉන්ද්‍රියානුභූතිවාදීන් වශයෙන් ගැනෙත්. භෞතිකවාදීන් අතර ප්‍රත්‍යක්ෂය පමණක් ප්‍රමාණ වශයෙන් පිළිගත් අය ද ප්‍රත්‍යක්ෂය හා ලෞකික අනුමානය ප්‍රමාණ වශයෙන් පිළිගත් අය ද ඉන්ද්‍රියානුභූතිවාදීහු වෙති. බෞද්ධයන් ද ප්‍රත්‍යක්ෂය හා ලෞකික අනුමානය ප්‍රමාණ වශයෙන් පිළිගත් බැවින් ඔවුහු ඉන්ද්‍රියානුභූතිවාදීහු යයි සැලකිය හැක්කාහු වෙති. එහෙත් බෞද්ධයන් ඉන්ද්‍රිය ප්‍රත්‍යක්ෂය මෙන් ම යෝගී ප්‍රත්‍යක්ෂය හෙවත් අතීන්ද්‍රිය ප්‍රත්‍යක්ෂය ද පිළිගත් බව අමතක නොකළ යුතුය.
බටහිර අනුභූතිවාදීන් ලෙස ගණන් ගනු ලබන්නාහු නම් ලොක්, බාක්ලේ, හියුම් යන ප්‍රාථමික ඉංග්‍රීසි දාර්ශනිකයෝය. මොවුන්ගේ අනුභූතිවාදය චෛතසික විශ්ලේෂණයක් උඩ පිහිටි දහමකි. මොවුහු එවක යුරෝපයේ සමකාලීනව සිටි බුද්ධිවාදීන්ට විරුද්ධ වූහ. ඉන්ද්‍රියානුභූතිවාදය බුද්ධිවාදයට හාත්පසින් පටහැණි වූ නමුත් කාන්ට් නම් දර්ශනවාදියා මේ වාද දෙකේ ම සත්‍යයක් තිබෙන බව පිළිගෙන ඒ දෙක ම අන්තර්ගත වූ අභිනව ඥානවාදයක් බිහි කෙළේය. නවීන බටහිර අනුභූතිවාදීහු තාර්කික අනුභූතිවාදීන් ලෙස හැඳින්වෙති. මොවුන්ගේ අනුභූතිවාදය නවීන විද්‍යාවන්ගේත් තර්ක ශාස්ත්‍රය හා ගණිත ශාස්ත්‍රය ආදියේත් භාෂා විශ්ලේෂණයේත් දියුණුව ආශ්‍රයෙන් ගොඩනැඟුණු දහමකි. මෙය අපරදිග දාර්ශනිකයන් අතර අද ප්‍රබලව පවත්නා මතයකි. ඥානය ඉන්ද්‍රිය ප්‍රතිබද්ධ බැවින් ඉන්ද්‍රියාතික්‍රාන්ත ලෝකෝත්තර අධිභෞතික ඥානයක් ඇති කර ගත නොහැකි බව මොවුන්ගේ විශ්වාසයයි.
කර්තෘ:කේ.ඇන්. ජයතිලක
(සංස්කරණය:1963)
