අම්බලන්ගොඩ
මෙය ලංකාවේ දකුණු පළාතේ ගාලු දිස්ත්‍රික්කයෙහි වැල්ලබඩ පත්තුවේ පිහිටි දියුණු නගරයෙකි. කොළඹ සිට අම්බලන්ගොඩට දුර සැතපුම් 53කි. ගාල්ලේ සිට සැතපුම් 19කි. දුම්රියපළක් වශයෙන් ද මහාමාර්ග මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන් ද මේ නගරය වැදගත්ය. රන්දොඹේ කලපුව පිහිටා ඇත්තතේ නගරයට උතුරු දෙසිනි. දකුණෙහි හිරිගල් බහුල වගුරු බිම් ය. මාදම්පා කලපුවට එක්වන හාල්වතුරගඟ අම්බලන්ගොඩ දෙසට ගලන කුඩා ප්‍රාදේශීය ඔයකි. මේ නිම්නයෙහි වී ගොවිතැන ඉතා දියුණුය. අවට ප්‍රදේශයෙහි පොල්, කුරුඳු සහ රබර් සශ්‍රිකව වැඩේ. වෙරළබඩ ධිවර කර්මාන්තය කෙරේ. අම්බලම් ගොඩ නගරය කුරුඳු වෙළඳාම පිළිබඳ මධ්‍ය ස්ථානයකි. වගුරු බිම්වල හුනුගල් හෑරීම බහුල ව කරනු ලැබේ. සිමෙන්ති සෑදීමට ඉතා යෝග්‍ය වූ මේ හුනුගල් පිලිස්සීමෙන් ඒ ප්‍රදේශයට ප්‍රමාණවත් ආදායමක් ලැබේ. ලණු, බුමුතුරුණු, පාපිසි සෑදීම ආදි කොහු කර්මාන්තයන, කොප්පරා කර්මාන්තයත් දියුණුය. ලුණු මලු විවීම ද වැදගත් ගෘහ කර්මාන්තයකි. අම්බලන්ගොඩ ප්‍රදේශයට විශේෂ වූ වෙස්, කෝලම් සහ රූකඩ කැපීම ද සැලකිය යුතු කර්මාන්තයක් වශයෙන් පවතී. රුහුණු කලා මධ්‍ය ස්ථානයක් ද මෙහි පිහිටා තිබේ. තානායම් පළව සමීප වෙරළ ප්‍රසිද්ධ විනෝදාස්ථනයෙකි. පිඟන් බඩු සෑදීමට ගන්නා කිරිමැටි (කෙයොලින්) සම්බවන මිටියාගොට මීට සැතපුම් හතරක් ගිනිකොනින් වෙයි 10,554ක (1953) ජනගහනයකින් යුත් වූ මේ නගරය පාලනය කරනු ලබන්නේ පළාත් ආණ්ඩු සභාවත් මගිනි.
බෙබේබෙබෞද්ධාගමික කටයුතු අතින් ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන අම්බලන්ගොඩ නගරය විහාරස්ථාන බොහෝ ගණනකින්ද පිරිවෙන් කීපයකින් හා පාඨශාලා කිහිපයකින් ද යුක්තය. ගිරා සන්දේශයෙහි රාජවර්ණනාවට පසුබිම් කරගත් ප්‍රසිද්ධ විශ්‍රාමශාලාව (අම්බලම) පිහිටියේ මේ ප්‍රදේශයෙහිය. පිට පළාත්වලින් පවා පැමිණෙන මගියනට නවාතැන්ක් වූ ඒ අම්බලම හේතු කොටගෙන ඒ ප්‍රදේශයද අම්බලන්ගොඩ යන නමින් ප්‍රසිද්ධියට පැමිණියා දෝ යනු විමසිය යුත්තකි.
(සංස්කරණය:1963)
