අරහන්ත ධාතු
සාරිපුත්ත මොග්ගල්ලානාදි මහරහතුන්වහන්සේගේ සිරුරු අදාහන කිරීමෙන් පසු ශේෂව ගිය සිරුරු කොටස් අරහන්තධාතු නමින් හැඳින්වෙයි. නික්ලේශී වූ ඒ් රහතුන් වහන්සේගේ අස්ථිශේෂය ද පූජාර්භ වූයේ බෞද්ධ ජනතාවගේ ප්‍රණාමයට හා ආදරසත්කාරයට ද භාජන වූයේ වෙයි. බුදුන් ජීවමාන සමයෙහි පිරිනිවන් පෑ රහතුන්ගේ සිරුරු ආදාහන කොට බුදුරදුන්ගේ නියමයෙන් ම චෛත්‍යයන් කරවූ බව සැරියුත් මහ තෙරුන්ගේ චරිතකථාදියෙන් දත හැකිය. භෝපාල් රාජ්‍යයෙහි පවත්නා අතිශයින් ප්‍රකට වූ සාඤ්චිස්තූපය සැරියුත් මුගලන් ධාතු නිදන් කොට කරවන ලද බව පුරාවිද්‍යාඥයන් විසින් හෙළිකරන ලද්දේය. මිහිඳු මහ තෙරුන්ගේ ධාතූන්වහන්සේ මිහින්තලයෙහි චෛත්‍ය ගර්භයක තිබී හුමු වූයේ ඉතා මෑත දීය. මහාකාශ්‍යප මහ රහතුන්වහන්සේ දළදාවක් බෙන්තර ශෛලාන්තායතනයෙහි තුබුණු බව මහාවංසයෙහි සඳහන් වෙයි. සීවලී ධාතූන් ළඟ තිබීමෙන් භාග්‍යය උදාවේ යයි බෞද්ධයන් තුළ පවත්නා විශ්වාසය ද මෙහි ලා සඳහන් කට යුතු වෙයි. මෙසේ ලක්දිව වැඩසිටි අවසාන රහතුන්වහන්සේගේ ශරීරධාතු වට්ටාරම විහාරයෙහි නිදන්ව ඇතැයි කියනු ලැබේ. අරහන්ත ධාතූන් පිළිබඳ ෙඑතිහාසික තොරතුරු සුලභව ඇත්තේය. (ධාතු ද බ.)
