අහංපදාර්ථය
ලතින් භාෂාවේ ego යන වචනය ඉංග්‍රීසියෙහි පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ මනස පදාර්ථයක් සේ සලකා දැක්වීමටය. මීට පාලියෙහි හා සංස්කෘතයෙහි එන 'අහං' යන වචනය යොදා එය අහංපදාර්ථය ලෙස සැලකිය හැකිය. අහංපදාර්ථය වනාහි ආනුභවික අහංපදාර්ථය (empirical ego) ය, ශුද්ධ අහංපදාර්ථය (pure ego) යයි දෙවැදෑරුම් කොට ගනු ලැබේ.
ආනුභවික අහංපදාර්ථය යන්නෙන් අදහස් කරනු ලබන්නේ ඍජු අන්තරීක්ෂණයකින් වටහාගත හැකි වූ ද නොයෙක් චෛතසිකයන්ගෙන් සමන්විත වූ ද චිත්ත සන්තතියයි. එබඳු චිත්ත සන්තතියක ඇත්තේ අනේකප්‍රකාර සබඳකම්වලින් බැඳුණු චෛතසික සමුදායයකි.
එහෙත් ශුද්ධ අහංපදාර්ථය වශයෙන් සාමාන්‍යයෙන් ගණන් ගනු ලබන්නේ නිත්‍ය ආත්මයයි. මෙවැනි නිත්‍ය ආත්මයක් ගැන විශ්වාස කරන අය එසේ කරන්නේ, ආත්මය ඍජු අන්තරීක්ෂණයට පාත්‍ර නොවන අනානුභවික මූල ධර්මයක් සේ සලකාගෙනය. මෙවැනි විශ්වාසයකට බැස ගැනීම සඳහා ඔවුන් තුන් පරිද්දෙකින් තර්ක කරති. පළමුකොට ආත්මයක් නොමැතිව ඥානයක් පහළ විය නොහැකි බව කියති; ඥානයක් පහළ වීමට තර්කයක මූලික අවයව පිළිගන්නා තැනැත්තා ම නිගමනයට බැස ගත යුතුයි. එමෙන් ම චින්තකයකු නොමැතිව චින්තනයක් ඇතිවිය නොහැකි බව ද කියනු ලැබේ. එසේ ම ස්මරණයක් පහළවීමට නම් අතීතයේ දී යම්කිසිවක් වින්දනය කළ තැනැත්තා ම වර්තමානයේ ද යළිත් වින්දනය කළයුතු බව පෙන්වා දෙනු ලැබේ. එසේ වුවත් නූතන දාර්ශනිකයෝ මේවා පිළිගත හැකි සතුටුදායක තර්ක ලෙස නොසලකත්. චිත්තාභ්‍යන්තරයේ කේන්ද්‍රස්ථානයක් තිබේ ද යනු කිසිම අන්තරීක්ෂණයකින් හෝ වෙනයම් ඥානෝපායයකින් හෝ දත හැක්කක් නොවේ. එසේ දත නොහැකි දෙයක් ගැන කියනුයේ ව්‍යර්ථ කියමනකි. තර්කයක අවයවවලට කන් දී නිගමනයකට බැස ගැනීමට අනන්‍ය ආත්මයක් තිබිය යුතු යැයි සිතීම අනවශ්‍යය. චින්තන කලාපයක් ඇති කරගැනීම වෙනස් නොවනසුලු චින්තකයකුට කළ හැකි දෙයක් නොවේ. එසේ ම ස්මරණය තේරුම් ගැනීමට අතීත වර්තමාන සම්බන්ධය විනා අනන්‍යත්වයක් අනවශ්‍යය. මෙසේ ශුද්ධ අහංපදාර්ථයක් පිළිගැනීම සාධක රහිත විශ්වාසයක් බව පෙනේ.
(කර්තෘ: කේ.ඇන්. ජයතිලක)
(සංස්කරණය: 1965)
