ආචින්
(ආවේ). සුමාත්‍රා දිවයිනේ වයඹ කොනෙහි පිහිටි පළාතකි. සීමලුවේ (ව.සැ. 683) සහ ඛාන්යාක් (ව.සැ. 123) යන දිවයින් ද මෙයට අයිතිය. වර්ග සැතැපුම් 21,448ක් විශාල වූ ආචින් කඳුකර පළාතකි. මෙහි පිහිටි ලිවුසර් කන්ද අඩි 11,157ක් උසය. බැන්දහාරා (අධි 9,876) සහ අබොංගාබොං (අඩි 9,794) වෙනත් ප්‍රධාන ශිඛර දෙකකි. තෙත් හා උෂ්ණ දේශගුණයකින් යුත් මෙහි ඝන සමක කැළෑ තිබේ. වෙරළබඩ පටු තැනිතලාවල ද පහත් කඳු බෑවුම්වල ද ප්‍රධාන වශයෙන් වී වගා කරනු ලැබේ. පොල්, රබර්, පුවක්, ගම්මිරිස් සහ උක් මෙහි වවනු ලබන වෙනත් වැවිලිය. සේද පිළි විවීම, ස්වර්ණාභරණ සෑදීම, ලී කැටයම් කිරීම, ජලයාත්‍රා සෑදීම සහ මසුන් මැරීම මෙහි වැසියන්ගේ ප්‍රධාන කර්මාන්තයි. මෙහි නිර්යාත නම් රබර්, ගම්මිරිස්, කොප්පරා සහ පුවක්ය. ගමනාගමන ක්‍රම දියුණු වී නොමැති මේ පළාතේ නැගෙනහිර වෙරළ ඔස්සේ එක ම දුම්රිය මාර්ගයක් දිවෙයි.
මෙහි අගනුවර කෝටා රාජා (1951: 10,724) ය. ඓතිහාසික නගරයක් වූ මෙය සමීපයෙහි ඔලේලෙහි නම් නැව් තොට ද පිහිටා තිබේ. දූපත් අතරෙහි පිහිටි සාබාං (1951: 6,855) තවත් තොටකි. පළාතේ ජනගහනය වූ (1951) 1,500,000න් දහ හතර ලක්ෂ හැත්තෑ දහසක් පමණ ජනයා මලයානු වර්ගයට අයිති වූ ඉස්ලාම් භක්තිකයෝය.
ඉතිහාසය
ආචේ ප්‍රදේශයේ ආදි ඉතිහාසය ගැන තොරතුරු විරලය. මේ ප්‍රදේශයේ ආදිපාෂාණ යුගයට හා නවපාෂාණ යුගයට අයත් මිනිසුන් ජීවත්ව සිටි බව මෙහි තිබී සොයාගත් පුරාවිද්‍යාත්මක නටබුන්වලින් පෙනේ. මේ යුගයන්හි දී මෙහි විසූ මිනිසුන් අයත් වන්නේ "ප්‍රාග්-මැලේ" වර්ගයටය.
ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවසේ සිට ම ඉන්දියාවෙන් පැමිණි මිනිසුන් මේ ප්‍රදේශයේ ජීවත්ව සිටි බවට සාක්ෂි ඇත. ආචේ ප්‍රදේශයේ තිබී සොයා ගෙන ඇති හින්දු හා බෞද්ධ කැටයම්වලින් හා නෂ්ටාව ශේෂ ගොඩනැඟිලිවලින් ද මේ ප්‍රදේශයේ වැස්සන්ගේ භාෂාවෙහි දැනටත් විකෘතව දක්නා වූ සංස්කෘත තද්භව ශබ්දවලින් ද මෙය මැනැවින් ඔප්පු වේ. ක්‍රි.ව. සත්වැනි සියවසේ සිට එකොළොස්වන සියවස පමණ දක්වා මේ ප්‍රදේශය අයත්ව තිබුණේ ශෛලේන්ද්‍රවංශයේ රජවරුන්ගෙන් පාලනය වුණු සුමාත්‍රාවේ ශ්‍රී විජය රාජ්‍යයටය. එකොළොස් වන සියවසේ මුල හරියේ දී පමණ මේ ප්‍රදේශය ඉන්දියාවේ චෝල රාජ්‍යයට යටත් විය. එහෙත් ශෛලේන්ද්‍ර රාජ්‍යය වැටී සුළු කලක් ගතවීමෙන් පසු මේ ප්‍රදේශය වෙන ම රාජ්‍යයක් බවට පත් වූ බව පෙනේ. ක්‍රි.ව. 1292 දී පමණ මේ ප්‍රදේශයට පැමිණි මාර්කෝ පෝලෝ මේ රාජ්‍යය හඳුන්වන්නේ "ලම්බ්‍රි" යනුවෙනි. එකල මෙය පාලනය වූයේ චීනයේ කුබ්ලායි ඛාන්ට යටත්ව සිටි රජකු මගිනි. ඉන් පසු මෙහි පැමිණි ප්‍රථම යුරෝපීයයා (1506) අල්වාරෝ ටෙලෙස් නමැති ප්‍රතිකාල් ජාතිකයාය. එකල ආවේ ප්‍රදේශය ඊට යාබදව පිහිටි පෙදිර් රාජ්‍යයට යටත්ව තිබුණු බව කියති. එහෙත් ක්‍රි.ව. 1526 වන විට සුමාත්‍රාවේ උතුරු කොටසේ තිබුණු සියලු ම රාජ්‍ය ආවේ රාජ්‍යයට යටත් විය. සුල්තාන් ඉස්කන්දර් මූඪාගේ (1607–36) කාලයේ දී ආවේ රාජ්‍යය ඉතා බලවත්ව තුබුණි. ක්‍රි.ව. 1599 දී ලන්දේසීන් ද 1602 දී බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් ද ආවේ ප්‍රදේශයෙහි ඔවුන්ගේ වෙළෙඳ මධ්‍යස්ථානයන් පිහිටුවා ගත් බව පෙනේ. ඉස්කන්දර් මූඪාගෙන් පසු රටේ ආභ්‍යන්තරික කෝලාහල ඇති වූයෙන් 17 වන සියවසෙන් පසු රට පිරිහෙන්නට විය. රටේ ඒ දුර්වල තත්ත්වයෙන් ප්‍රයෝජන ගත් ඉංග්‍රීසීහු ක්‍රි.ව. 1811 වන විට ආචේ ප්‍රදේශයෙහි ඔවුන්ගේ බලය පිහිටුවා ගත්හ. 1824 දී ඉංග්‍රීසීහු මේ ප්‍රදේශය ලන්දේසීන්ට පැවරූහ. 1874 දී ආචේ ප්‍රදේශයේ සම්පූර්ණ බලය ලබා ගැනීමේ අදහසින් ලන්දේසීන් එය ආක්‍රමණය කළ නමුත් ඉන්පසු වුව ද ඔවුන්ට සාමයෙන් එය පාලනය කරගත නොහැකි විය. 1942 දී ආවේ ප්‍රදේශය ජපනුන් සතු විය. 1945 දී ජපනුන් යුද්ධයෙන් පරාජය වූ අවස්ථාවේ දී ආචේ ප්‍රදේශය නැවත ලන්දේසීන් විසින් අත්පත් කොට නොගන්නා ලදි. 1949 දී ඉන්දුනීසියාවට නිදහස ලැබීමෙන් පසු ආචේ ප්‍රදේශය ඊට අයිති විය. (ශෛලේන්ද්‍ර වංශය, ශ්‍රී විජය අධිරාජ්‍යය යන ලිපි ද බ.)
(සංස්කරණය: 1965)
