ඇට්රොපීන්
(Atropine). මේ ඇල්කලොයිඩය (බ.) හයොසයමින් නමැති ඇල්කලොයිඩයත් සමඟ ඇට්රොපා බෙලඩෝනා (Atropa belladonna) ශාකයේ ඇත. එහි රසායන සූත්රය C17 H23O3N ය. එහි ද්රවාංකය සෙ. 118°යි. ඇල්කොහොල්වල හා ක්ලොරොfපාම්වල ඇට්රොපීන් පහසුවෙන් ද්රවණය වේ. ඇල්කොහොල් ද්රාවණයකට ජලය එකතු කළ විට ලොකු ප්රිස්මාකාර ඇට්රොපීන් ස්ඵටික සෑදේ. ක්ෂාර හෝ තනුක අම්ල හෝ ජලය හෝ සමඟ රත් කරන විට ඇට්රොපීන් පහසුවෙන් ජලවිච්ඡේදනය කරයි. ම'කියුරික් ක්ලෝරයිඩ් ද්රාවණයක් සමග ඇට්රොපීන් ක්රියා කිරීමෙන් කහපාට හෝ රතුපාට ම'කියුරික් ඔක්සයිඩ් අවක්ෂේපයක් ලැබේ. ඇට්රොපීන් ප්රකාශ ලෙස (optically) අක්රියය. එහෙත් හයොසයමින් ප්රකාශ ලෙස සක්රියය. එතනොලීය ක්ෂාරීය ද්රාවණයක හයොසයමින් රත් කළ විට එය ඇට්රොපීන් බවට පහසුවෙන් රැසීමීකරණය වේ.
වෛද්යකර්මයෙහි දී ඇට්රොපීන් ප්රධාන වශයෙන් යොදනු ලබන්නේ ඇසේ කනීනිකාව විස්තාරණය කිරීම පිණිසය. මෙය සිදු වන්නේ තාරාමණ්ඩලයේ කවාකාර පේශීයේ ක්රියා ශක්තිය නැති කරනු ලැබීමෙනි. ප්රත්යනුවේගී ස්නායුවල ක්රියාකාරිත්වයේ ශක්තිය නැති කිරීමට අවශ්ය තත්වයන්හි දීත් ඇට්රොපීන් යොදනු ලැබේ. ක්ලෝම හ්රාසය හෝ බඩවැලේ හ්රාසය මෙවැනි තත්වයෝයි. ධූලක මාත්රාවන් වශයෙන් ඇට්රොපීන් ශරීරගත කළ විට පළමු කොට එය ශරීරය උත්තේජනය කරයි. එහෙත් පසුව එය කේන්ද්රීය ස්නායු පද්ධතියේ ක්රියාකාරිත්වය අඩු කරමින් ව්යාජදර්ශන, සිහිමුළාව හා වළිප්පුව ඇති කරයි. අනතුරුව විමෝහය (stupor) හා සංන්යාසය (coma) ඇති කරන්නට ද පුළුවන.
(සංස්කරණය: 1967)
