ඇත්කඳ ලිහිණියා
ස්වකීය නියවලින් ඇතකු පවා ඔසවාගෙන පියාඹා යෑමෙහි සමත් මෙනම් වූ විශාල පක්ෂියෙක් වී යයි බෞද්ධ සාහිත්යයෙහි සඳහන්ය. උගේ හොට ඇතකුගේ හොඬට සමාන යයි කියති. පාලි ග්රන්ථයන්හි මේ පක්ෂියා ‘හත්ථිලිංගසකුණ’ යන නමින් හඳුන්වා ඇත. ධම්මපදට්ඨකථාවේ උදෙන වත්ථුවෙහි සඳහන් වන හැටියට මේ පක්ෂියාට ඇතුන් පස්දෙනකුන්ගේ බල ඇත. පරන්තප රජුගේ බිසව නිය අස්සේ හිඳුවාගෙන පියාඹා ගියේ ද මේ වර්ගයේ පක්ෂියෙකි. කිසියම් සතකු නියවලින් ගෙන පියාඹා ගොස් තමන් කැමති තැනක තබාගෙන මස් කෑම ඇත්කඳ ලිහිණියාගේ සිරිතය. ධම්පියා අටුවා ගැටපදයෙහි ‘හත්ථිලිංගසකුණො’ යන්නට ඇත්ගිජුලිහිණියෙකැයි අර්ථ දී තිබේ. වෙසතුරුදා සන්නයෙහි ‘වාරණ’ යන්නට ඇත්ගිජුහු යයි ද ‘සකුණානංව ඔපාතො’ යන්නට ඇත්ගිජුලිහිණියන්ගේ බැස්මක් සෙයින් යයි ද අර්ථ දී ඇත. මද්රි දේවිය දරුශෝකයෙන්, “යම් රුක්මුලෙක හෙවැ නිදද්දෝ හෝ ඇත්ගිජුලිහිණියෝ ගෙන ගියෝදෝ හෝ”යි ආදී වශයෙන් කළ වැලපීම බුත්සරණ කතුතුමා විස්තර කරයි. හිමාලයෙහි වසන පක්ෂි ජාතියක් වූ ඇත්ගිජුලිහිණියන් ඉතා මහත් වූ ඇතුන් පවා ගසාගෙන පලායන තරම් ශක්තිමත් බව ද උතුරුකුරු දිවයිනේ අමු සොහොන්වලින් මිනී ගෙන පියාඹා ගොස් මහ මුහුද මැද යුගන්ධරාදි පර්වත මුදුන්හි ද හිමාලය පර්වතයෙහි ද වසා මස් කා ඇටසැකිලි හෙළන බව ද පූජාවලියෙන් පැවසේ.
අරාබිනිශොල්ලාසයෙහි කීප තැනක ද මෙබඳු පක්ෂියකු ගැන සඳහන් වේ. මහා භාරතයේ සඳහන් වන ගරුඩ පක්ෂියා ඇත්කඳ ලිහිණියකු හා සමාන බල ඇත්තෙකි. ලෝකයේ නොයෙක් ජනයා අතර මෙබඳු විශාල පක්ෂීන් ගැන විශ්වාසයක් ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් පැවැති බව පෙනේ.
(සංස්කරණය: 1967)
