ඉඳිකොළ කර්මාන්තය
මෙය පන්නම් (පන්කම්) වලට අයත් වන්නකි. අක්මුල් කපා හැර අළුජ්ජ ඉස වියළා පැදුරු මලු ඈ වියමන් පිණිස තබාගනු ලබන තුන්හිරියා, හැවන්, මිණිවන්, ගල්ලැහැ, බොරු ආදි තෘණ වර්ගයට 'පන්' යයි මෙකල ව්යවහාර කරතත් පුරාතනයෙහි එය ව්යවහාර කෙළේ තල්, පොල්, ඉඳි, වැටකේ, දුනුකේ ඈ දිගපත් ඇති ගස්වලින් කපා වියළාගත් ගොප්පත්වලට මය.
ඉඳිපන් සෙසු සෑම පනකට ම වඩා කෙටිය. සෙසු පනකින් වියැවෙන එක් පනකට සතර පස් පනක් ගන්නේය. ඒ නිසා ඉන් පන්මඟ ඇදකුද නොකර විවීම සෙසු පන් වියමන මෙන් පහසු නොවේ. ඉඳිපන් සෙසු පන්වලට වඩා ශක්තිමත්ය; විශේෂ ඔපයකින් යුක්තය. එබැවින් ඉඳිපනින් කලඑළි බඩු ද වියාගැනෙයි. එසේ කලඑළි බඩු වියා ගැනීමත් වියමනෙහි ඇති අපහසුවත් නිසා ඉඳි කොළ කර්මාන්තය පන්නම්හි ප්රථම ස්ථානය ගන්නේය.
නිසරු ඉඳිගස්හි කොළ බෙහෙවින් ම කෙටි වන බැවින් වියමන් පිණිස තෝරාගනු ලබන්නේ සරුවට වැඩුණු ඉඳිගස්හි නොවිසුරුණු ගොබවල කොළය. ගොබය අතින් නවා එහි මැද ඇති දික් කොළ ගළවාගෙන අවුත් මිටි බැඳ වතුර සැළියක බහා තම්බා නිවුණු පසු බැඳුම් උනා අව්වෙන් හොඳින් වේළා රැස් කරගනු ලැබේ. ඉන් පසු ඒවායෙහි අක්මුල් පිහියකින් කපා ඉරටු හා අයින් පන්කැත්තකින් හෝ හැඹිලිකටුවකින් හෝ කොණ්ඩකූරකින් හෝ ඉරා හැර ඉතුරු වන කොටස වුවමනා පළලට ඉරා මැදගැනීමෙන් වියමනට සූදානම් කරගනු ලැබේ. පන්කැත්ත නොහොත් හැඹිලිකටුව යනු පන් කපාගැනීමට සෑහෙන මුවාතක් ඇති තෝර කොළයක් වැනි කොටසක් එක් කෙළවරකත් පන් ඉරාගැනීමට හා වියමනක් යටින් පන් ඉරුවක් රුවාලීමට සෑහෙන ඊ මුනයක් වැනි කොටසක් අනෙක් කෙළවරෙහිත් තබා කළ පැතැළි කුඩා අත් අවියෙකි. පන් මැදීම නම් එක් එක් කොළයෙන් ඉරාගන්නා ඉරු පිහියා මිට හෝ එසේ සකස් කරගත් ලී කැබෙල්ලක් හෝ පන්කැත්ත හෝ එක්ව අල්ලා අනෙක් අතින් ඇදීමෙන් පීරාගැනීමයි. ඉන් පන්ඉරුවේ මතුපිට ගොරෝසු ගතිය කැපී ඔපය ඇති වේ. ඉඳි කොළයෙන් ඉරා හරින අයින් වළු කොට ලනුවක ගොතා ලී මිටක වටාලීමෙන් සිත්කලු මුසුන් වෙසෙසක් සාදාගනිත්.
ගෙදර දොර එදිනෙදා පාවිච්චියට වුවමනා කැරෙන පැදුරු, කෙරවල්මලු, හුනුමලු, පෙට්ටිමලු, වහුම්පත්, ඇතුල්පත් තම තමන්ට සපයාගත හෙන කවර පනකින් නමුදු වියාගනු ලැබෙයි. එහෙත් නවාතැන් ගන්නා සැලැකිය යුත්තන්ගේ පාවිච්චිය පිණිස දීම සඳහා වියා තබන අලංකාර රටා පැදුරුත් හිස්වැසුම්, අත්මලු, විසිරිපත්, හැඹිලි, මැහුම් පෙට්ටි කලඑළියට පාවිච්චි කරන හෙයින් කලඑළි පන් බඩු නම් වෙයි. ඉන් හැඹිලි හා පිරිමි හිස්වැසුම් ඉඳිපනට විශේෂ වන්නේය.
අක්මුල් මාරු කර එකපිට එක තැබූ පන්ඉරු දෙක බැගින් ගෙන දිගටත් හරහටත් සිටින පන් මඟ එකක් හැර එකක් උඩින් යටින් දිවෙන සේ විවීම සාමාන්ය ක්රමයයි. තනි ඉඳිපත් ඉරුව බැගින් ගෙන පත්තෑ ගෙතුමෙන් හෙවත් බීක්කු ගෙතුමෙන් පටියක් ගොතා ඒ පටිය එක් අයිනක් නැඟී සිටින සේ වටා වැටුම නොලිහෙන පිණිස මසාලීමෙන් කලකට පෙර බහුලව පාවිච්චියට ගත් පිරිමි හිස්වැසුමුත් විසිරිපතුත් සාදා ගැනිණ. පිරිමින්ගේ හිස්වැසුම් හැර සෙසු පන්නම් දෑ රටාවලින් ද හෙබවීය. කලක සිට ඉඳිකොළ තොප්පි, අත්බෑග් හා හැඹිලි ආදිය සෑදීම ගැන කළුතර ප්රසිද්ධියක් උසුලයි. මෙම භාණ්ඩවලට පිටරැටියෝ ද මහත් ආශාවක් දක්වති.
රටා විවීම
රටාවක් එය වියූ තැනැත්තියගේ පන්නම් දැනුමේ තරාතිරම ගොළුබසින් පෙන්වන්නක් බඳුය. එහෙයින් රටා වියමන් ඉගෙනීමටත් උගත් රටා වියමන් තරඟයට කලඑළි දැක්වීමටත් පැරණි මවුපියෝ සිය දූන් උනන්දු කරවූහ. විවීම කෙළවරට පැමිණි පසු වියමන නොලිහී පවතින පිණිස මෝවිටි දැමීම නම් ගෙතුමක් යොදා පනින් පනට පන්මඟ සන්ධි කිරීමේ දී මතු වී සිටි කැඩවන් (පන්කොන්) සැඟවෙන සේ පන් කැත්තෙන් කපා හැරීමෙන් වැඩ හමාර කෙරෙයි. කීප ආකාරයෙක මෝවිටි වියමන් ඇත.
ඉරා මැදගත් සාමාන්ය පන් අතරට රතු කළු පැහැ නංවා ගත් පන් යොදා විවීමෙන් ද පන්මං සැලැස්මක් අනුව පන්නා විවීමෙන් ද රටා ඇති වේ. පන්මඟ පන්නා කළ රටාව උසස් ලෙස සැලැකේ. තනි පැහැය ගත් පනකින් කළ වියමන්හි දැක්වෙන රටා කැපී නොපෙනේ. එබැවින් සමත්කම් පානා රටා කැපී පෙනෙන සේ විවිධ වර්ණ පන් කවලම් කොට වියාගන්නේය. ඉරාගත් පන් හවරි මෙන් බැඳ කුඩා කොට කැපූ පතඟි හරටු සමඟ වතුර සැළියක ලා හොඳට තැම්බීමෙන් රත් පැහැ ගන්වා ගැනීම පුරාතන සිරිත විය. ඇතැම් පෙදෙසක පතඟි හරටු සමඟ කොරකහ කොළ දමන සිරිතක් තිබුණේය. පතඟි හරටුයෙන් රත් පැහැය කවා ගත් බැවින් ඒ පන් ‘පතඟි’ නමින් ම හැඳින්විණ. රත් පැහැය කවාගැනීම කුකුළු සායම් නමැති සායම් කැට වගයක් සමඟ තම්බාගැනීමෙන් මෙකල කරතත් ඒ පන් ද තවමත් පතඟි නමින් ම හැඳින්වෙයි. පතඟි පන් කුඹුරක මඩට යට කොට සතියක් පමණ තිබෙන්නට හැරීමෙන් තද නිල් පැහැයට හෙවත් කළු පැහැයට හැරේ.
සුදු පන් අතරට එකක් හැර එකක් හෝ පන්ති වශයෙන් හෝ පාට පන් යොදා සාමාන්ය විවීමෙන් වියූ පසු අල්ලි, පණාපේලි යන රටා ඇති වෙයි. එහෙත් අගය වඩවන සමත්කම් පෙන්නන රටා හැටියට ගැණෙන්නේ ඒවා නොව සුදු, රතු හා කළු පන් සැලැස්මක් අනුව යොදා පන්මං සැලැස්මක් අනුව පන්නා විවීමෙන් මල්, ලිය, සත්ව මෝස්තර පෙන්නාලන රටාය. තනි පැහැය ඇති පනින් වියැවුණු වියමන් මතුපිට පන්මං අතරින් හැඹිලිකටුව රුවා වර්ණවත් පන් ඇදලීමෙන් ද රටා බාගන්නේය. එසේ රටා බෑම හැඹිලිවලට විශේෂය.
ලනුගැට රටාව, වංගගිරි රටාව, තාරකා රටාව, නෙළුම් ඉද්ද ආදි මල් රටා, දියරැලි රටාව යන මේවා ප්රසිද්ධ උසස් රටායි. පළාත් වශයෙන් වෙන වෙන රටා ද රටා නම් ද ඇත. නැන්දා කෙනකුන් අලුත් ලේලියකගේ පන්නම් දැනුම විමසන පිණිස ඇයට පැදුරක් නුදුන් සැටිත් ඉන් පසු දෙදෙනා පන් කපා වියළා තරගයට රටා පැදුරු විසූ සැටිත් කියැවෙන ‘පන්නම් කතුර’ නම් කවි පොතෙහි පුරාතන හෙළදිව ස්ත්රීන් පැදුරු වියමනෙහි යෙදූ රටා රැසක තතු සඳහන් වන්නේය. ‘පැදුරු මාලය’ ද එබඳු තොරතුරු ඇතුළත් කවි පොතකි.
(සංස්කරණය: 1970)
