උදරය
බොහෝ සන්ධිපාදිකයන්ගේ (arthropods) උදරය උන්ගේ ශරීරයෙහි අපර කොටස වේ. පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සිරුරු කඳෙහි අපර කොටසේ තිබෙන විශාල කුහරය උන්ගේ උදරය වේ. එය උදරච්ඡද (peritoneal) කුහරය වශයෙන් හැඳින්වේ. පරිණාමය අතින් වඩා පහත් පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ අවිච්ඡින්න වූ කුහරයක් ඇත. මෙය ප්ලූරො-උදරච්ඡද (pleuro-peritoneal) කුහරය වශයෙන් හැඳින්වේ. ක්ෂීරපායී සතුන්ගේ උත්තර උරස් (thoracie) කුහරයෙන් අධර උදර කුහරය පේශි මහාප්රාචීරයක් මගින් වෙන් කෙරේ.
ඉහළින් තිබෙන උරස හා පහළින් තිබෙන ශ්රෝණිය (pelvis) අතර ඇති ශරීර කුහරය මිනිසාගේ උදරය වශයෙන් හැඳින්වේ. එහෙත් ශ්රෝණියත් උදරයට අයත් කොටසක් සේ බොහෝ විට සලකනු ලැබේ. මිනිස් උදරයේ ඉහළ මායිම මහාප්රාචීරය වේ. පහළින් එය ශ්රෝණි කුහරයත් සමඟ අවිච්ඡින්නය. අපර ලෙස කණ්ටකීය ස්තම්භයෙන් (spinal column) ද පිටපැත්තේ පේශිවලින් ද ජඝනක (iliac) අස්ථිවල අපර කොටසින් ද එය සීමා වේ. ඉදිරියෙහි උදර බිත්තියේ පේශී වේ. උදරච්ඡදය නමින් හැඳින්වෙන සිනිඳු පටලයකින් උදර කුහරයේ බිත්ති ඇතිරී තිබේ. පහසුවෙන් විස්තර කිරීම සඳහා ද යටින් පිහිටා තිබෙන අවයවවල සම්බන්ධතා නිර්ණය කිරීම සඳහා ද උදරයේ උදරීය (ventral) පෘෂ්ඨය තිරස් තල දෙකකින් හා සිරස් තල දෙකකින් රූප සටහනේ පෙනෙන පරිදි කොටස් 9කට බෙදනු ලැබේ.
ඉතා වැදගත් අවයව බොහොමයක් උදරයේ අඩංගු වේ. අක්මාව, පිත්තාශය, ආමාශය, ග්රහණිය, ශේෂාන්ත්රකය, මහාන්ත්රකය, පිලාව හා ඇලදිව ද මේවායේ රුධිර හා වසා වාහිනී, වසා ග්රන්ථි හා ස්නායු ද ඒ වැදගත් අවයව වේ. මූත්රාශය ද ස්ත්රීන්ගේ ගර්භාශය, පැලෝපීය නළ හා ඩිම්බ ද සිග්මාහ මහාන්ත්රකය, ගුදය හා ශේෂාන්ත්රකයේ කොටසක් ද ශ්රෝණි කොටසෙහි අඩංගු වේ. මහා ප්රාචීරයේ සිදුරු තුළින් මහා ධමනිය හා මහා ශිරාව උදරය හරහා යයි. මේවා කණ්ටකයේ දිසාව අනුව පහළට යයි.
ප්රමාණයෙන් හා සාමාන්ය පෙනුමෙන් උදර එකිනෙකින් බොහෝ සේ වෙනස් වේ. පැතළි උදර ද එල්ලෙන උදර ද පිම්බී ඇති උදර ද යනාදි වශයෙන් නොයෙක් පෙනුමෙන් යුත් උදර දක්නට හැකිය. රෝග විනිශ්චය කිරීම සඳහා උදරය පරීක්ෂා කිරීම ඉතා වැදගත් කරුණක් ලෙස වෛද්යවරයා සලකයි.
(සංස්කරණය: 1970)
