උදර්දය
(එරිසිපැලස-Erysipelas). උදර්දය වනාහි හමෙහි හා අධශ්චර්ම පටකයෙහි ද ඇතැම් විට ශ්ලේෂ්මල පටලයෙහි ද හටගන්නා දරුණු ප්රදාහක රෝගයකි. එය ඇති කරනු ලබන්නේ ‘හීමොලිටික් ස්ට්රෙප්ටොකොකුස්’ (Haemolytic streptococcus) නමැති අණුජීවියකු විසිනි. මෙය ලෝකයේ සෑම පෙදෙසක ම පවතින රෝගයක් වුව ද විශේෂයෙන් ම දක්නට ලැබෙන්නේ සමශීතෝෂ්ණ සහ ශීත කලාපික රටවලය. කවර වයසක දී වුව ද මෙම රෝගය වැලඳිය හැකි නමුත් එයට බෙහෙවින් ම ගොදුරු වන්නේ වයස 35 ත් 55ත් අතර අයය.
බීජෞෂ්ණය සඳහා දිනකටත් තෙදිනකටත් අතර කාලයක් ගත වේ. එයින් පසු හිටි හැටියේ රෝගියාගේ ඇඟ සීත කොට වෙවුලා උණ ගනී. වමනය ද ඇති වේ. ඉන් පසු නියම වශයෙන් ඇති වන ලක්ෂණයක් නම් ඇඟෙහි පලු නැඟීමයි. ඇතැම් විට මෙය මුලින් කී රෝග ලක්ෂණ පහළ වීමට පෙර ඇති විය හැකිය. මේ පලු පැහැයෙන් රතුය; අවට හමෙන් මතු වී පෙනේ; රිදෙනසුලුය; අතට රස්නෙය; පර්යන්තයේ සිට හැම අතකට ම පැතිරිය හැකිය. රෝග තත්ත්වය අනුව, උණ පැ.103°-105° දක්වා නැඟිය හැකි අතර හිසරදය හා වමනය ද වැඩි විය හැකිය. ප්රාදේශීය වසා ග්රන්ථි විශාල වී, ස්පර්ශ කළ විට රිදේ. සැරට ම පලු නඟින්නේ තුන් වැනි දින දීය. සිව් වැනි සහ හත් වැනි දින අතර දී රතත් ඉදිමුමත් අඩු වී යයි. එවිට උණ බැස පලු සුදුමැලි වේ. හම වියළී ගැළවී යන්නට පටන් ගනී.
අධශ්චර්මයෙහි සැරව ගෙඩි හටගැන්ම, හම කුණු වීම, මස්තිෂ්ක ප්රදාහය (meningitis) හා ශිරා කෝටර රුධිර ගුටිකාවරෝධය (cavernous sinus thrombosis) වැනි අතුරු ආබාධ පැනනඟින්නේ කලාතුරකිනි. සියයට තුන්දෙනකුට පමණ මේ රෝගාවස්ථාවෙන් පසුව උග්ර යකෘත්ප්රදාහය වැලඳෙන්නට පිළිවන.
මෙම රෝගයට ප්රතිකාරය නම් දිනපතා තුන් දිනක් පෙනිසිලින් ඒකක 600,000ක මාත්රාවක් ශරීරගත කිරීමයි.
සියලු උදර්දය රෝගීන් අන්යයන්ගෙන් වෙන් කොට තැබිය යුතුයි. ඔවුනට උවටැන් කරන වෛද්යවරුන් සහ හෙදීහු සූතිකාවන් සහ ශල්යකර්ම කරනු ලැබූවන් ස්පර්ශ කිරීමෙන් වැළැකී සිටිය යුත්තෝය.
හමෙහි හටගන්නා එරිසිපෙලොයිඩ් (erysipeloid) නම් වූ වෙනත් රෝගයකින් මේ රෝගය වෙන් කොට හැඳිනගත යුතුයි. ‘එරිසිපෙලෝත්රික්ස් රුසියෝපතියේ’ (Erysipelothrix rhusiøpathiae) නම් අනුජීවියකු මඟින් හටගැනෙන එම රෝගය සාමාන්යයෙන් වැලඳෙන්නේ මසුන් අතපත ගාන්නන්ටත් ඇතැම් විට මස් මරන්නන්ට, මස් වෙළෙඳුන්ට සහ අරක්කැමියන්ටය. උදර්දයේ දී මෙන් ම මෙහි දී ද ප්රාදේශීය වසාග්රන්ථි විශාල වී රිදෙනසුලු වන නමුත් පලු නැඟීම එතරම් සැරට නැත. මේ රෝගය උදර්දයට වඩා බොහෝ කල් සුව නොවී පවතී; සුව වූ පසුව ද යළි යළිත් වැලඳීමට ඉඩ ඇති බැවින් මාස ගණනක් පවා දික්ගැස්සෙමින් පැවතිය හැකිය. මෙයට ද ප්රතිකාරය පෙනිසිලින්ය.
(කර්තෘ: ඇල්.බී.ටී. ජයසුන්දර)
(සංස්කරණය: 1970)
