දඩකෙළිය
දඩකෙළිය
රාජකීය ක්‍රීඩාවකි. විශේෂ උත්සව අවස්ථාවන්හි සාමාන්‍ය රටවැසියෝ ද රාජකීයයන් හා එක් වූහ. දෙවන පෑතිස් රජු බු.ව. 236 පොසොන් පුණු පෝදා මිහින්තලා පව්වෙහි දඩ කෙළියෙහි යෙදුණේ සතළිස් දහසක් දෙනා හා සමඟ බව
“දේවානම්පියත්සො - සො රාජා සලිල කීළීතං
දත්වා නගර වාසිනං - මීගවං කිළිතුං අගා
චත්තාළිස සගස්සේහි - නරෙහි පරිවාරිතො
ධාවනේතා පදසායෙච - අගමා මිස්සකං නගං” යන්නෙන් මහා වංශය කියයි. දඩ කෙළියෙහි යෙදෙන්නන් අනිවර්‍ය්‍යයෙන් ම අනුගමනය කළ යුතු සම්මත නීති රීති ද වූ බව පෙනේ. දෙවන පෑතිස් නිරිඳුන් මිස්සක පව්වෙහි දඩ කෙළියෙහි යෙදී සිටිය දී හමු වූ මුවපොව්වා තණපත් බුදිමින් සිටිය දී විදහෙළිම නොකොට ඌ පළවා හැර පසු පස ලුහුබැඳ විද මැරීම පිණිස දුනු හඬ නැංවීම පිළිබඳ සිද්ධිය දඩ කෙළියෙහි සම්මත නීති වූ බවට වැදගත් නිදසුනකි. ජාතක පෙතෙහි 'සුතසෝම' ජාතකයෙහි ද දඩයම් නීති ගැන සඳහන් වෙයි. දඩයම් බිමෙහි ඒ ඒ තැන මංකඩවල රැකවල් ලා සිටින්නවුන් ලොකු වගකීමකට බැඳී සිටි බව, යමෙකු රැක්මේ යෙදී සිටින තැනින් සතකු පැන ගියහොත් ඌ ලුහුබැඳ මරා ගෙන ඒම ඔහු විසින් ම කළ යුතු වූ බව එම කථාවෙන් පැහැදිළි ය.
ලංකාවේ පැරණි දඩයම් නීති අනුව කිසියම් නින්දගමක දී කවුරුන් විසින් හෝ සතුන් දඩයම් කළොත් එම ගම් හිමියාට කොටසක් දීම කළ යුතු විය. එම කොටස 'ගම්ගානේ' නම් විය. පණ්ඩුකාභය නරපති අනුරාධපුර නගරය මුලින් සැලසුම් කරද්දී ව්‍යාධයන්ට නොහොත් දඩයම්කරුවන්ට පෙදෙසක් වෙන් කළ බව මහාවංශයේ මෙසේ සඳහන් වෙයි.
“තස්සුත්තරෙ සූසානස්ස - පාසාණ පබ්බතන්තරෙ
ආවාස පාලි ව්‍යාධානං - තදා ආර්‍ය්‍ය නිවෙසිතා (ම.ව. X වන පරිච්ඡේදයේ 96 ගාථාව)
මහනුවර යුගයෙහි දඩයම් පංගුවට පහත දැක්වෙන කොටස් තිබුණේ ය.
දඩමීගොන් - මොවුන් ගාල් කළ තැන් “මීගොන් අරඹ” නම් විය. සාමාන්‍යයෙන් ඒවා පිහිටියේ වැව් ඉස්මත්තේ ය.
කුක්කන් මඩුව - දඩයමට පුහුණු කළ බල්ලන් සිටි මඩුව.
කුරුල්ලන් මඩුව - දඩයමට පුහුණු කළ උකුස්සන්, කුරුළුගොයින් ආදී පක්‍ෂීන් සිටි මඩුව.
සාහිත්‍යයෙන් සාක්‍ෂි
පැරණි සිංහලයන්ගේ දඩකෙළි නෛපුණ්‍යය ගැන විදේශීය ගත් කතුවරුන්ගේ සටහන් සාහිත්‍යයේ දක්නට ඇත්තේ ය. ඉන් කීප තැනකි මේ: ක්‍රි.ව. 41 දී රෝමයේ ක්ලෝදියස් අධිරාජයාගේ රාජ සභාවට පත් කරන ලද සිංහල තානාපති තැන ලාංකිකයන් කොටියන් සහ ඇතුන් දඩයම් කිරීමට බෙහෙවින් රුචි වෙතැයි කී බවක් ප්ලිනී සඳහන් කරයි. දෙවැනි රාජසිංහ නිරිඳුන් වල්ඌරු දඩයමක් කළ සැයි ඩී. ජොයින්විල් විස්තර කර තිබේ. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ දඩකෙළි රුචිය ගැන ඩොයිලි (1833) සඳහන් කර ඇත්තේ ය. සිංහලයන් හෙල්ලවලින් ඇන ඇතුන් දඩයම් කළ අයුරු 1820 දී ලංකා සිවිල් සේවයේ යෙදී සිටි ඉංග්‍රීසි ජාතිකයකු විසින් විස්තර කරනු ලැබ තිබේ. රොබට් නොක්ස් ද සිංහලයන්ගේ දඩයම් ගැන ඔහුගේ පොතේ සඳහන් කර තිබේ. (V, VI පරිච්ඡේද)
පැරැන්නන් විසින් දඩයම් සඳහා පිහිය, හෙල්ලය, දුනු හී, කෙටේරි, උගුල්, හබක්, කෙමන් හා වන දැල් ද භාවිතා කරන ලදි. තුවක්කු භාවිතය ඇති වූයේ පසු කාලයේ ය. රාත්‍රී කාලයේ දඩයමේ යෙදෙන්නෝ සතුන් සිටින තැන් සොයා ගැනීම පිණිස කූඩයක් වැනි ආවරණයක් තුළ දැල් වූ පන්දමක් ගෙන ගියෝ ය. එසේ යාමට ව්‍යවහාර වූයේ “ගිනි පන්දමේ යනවා” කියා ය. මහනුවර යුගයේ දඩයක්කාරයන් ගිනි පන්දම සකස් කරගත් සැටි නොක්ස්ගේ ඉතිහාසයේ 6 වැනි පරිච්ඡේදයේ සඳහන් කර ඇත. පැරණි රජවරුන් දඩකෙළියෙහි යෙදුණු බව කියැවෙන පුවත් පැරණි සාහිත්‍යයේ කොතෙකුත් හමුවේ. දඩයම, දඩකෙළිය, මෘගයානය වැනි වචන ඒ සඳහා යොදා තිබේ. රජුන් දඩයමෙහි යෙදෙන විට සපිරිවාර ව ම ගිය බව පෙනේ. රාජකුමාරවරු හුදකලාව ම හෝ ස්වල්ප පිරිසක් සහිතව දඩ කෙළියෙහි යෙදුණේ ය.
මනුෂ්‍ය ඉතිහාසයේ ආදි යුගයේ පටන් ම දඩයම සඳහා දුනු හී භාවිතය වූයේ ය. ලංකාවේ ද දුනු හී භාවිතය පෙර පටන් ම තිබුණේ ය. දැනට ලංකාව නිජභූමි කොට වෙසෙන පැරණි ම මනුෂ්‍ය වර්ගය සේ සැලකෙන වැදි ජනයා අතර දුනු හී භාවිතය දැනුදු පවතී. උස දුන්න, මිටි දුන්න, බැමි දුන්න, යතුරු නොහොත් හරස් දුන්න කියා දුනු වර්ග සතරක් පෙර තිබුණේ ය. දැනටත් අතරින් පතර දකින්ට ලැබෙන ගල් දුන්න කුඩා සතුන් මැරීම පිණිස යොදා ගනු ලැබේ. දඩයම පිණිස ගන්නා ඊතල වර්ගය 'ගෝකණ්ණ' නම් වී ය. ඉන් අදහස් වන්නේ එම ඊතලය ගෝනකුගේ කණක් මෙන් පුළුල් වූ බවයි.
ශබ්ද වෙධිය
සතා නොදැකම උගේ හැසිරීම අනුව නැගෙන හඬ අනුසාරයෙන් විද මැරීම ශබ්ද වෙධිය යයි. ශබ්ද වෙධියෙහි දක්ෂ වූවෝ ද පෙර සිටියහ. බන්දුල සේනාපති ශබ්ද වෙධියෙහි දක්‍ෂයෙකි.
අක්‍ෂණ වේධිය
විදුලි කොටන විට ඇති වන ආලෝකයෙන් බලා සතුන්ට විදීමට දක්ෂ වූවෝ ද පෙර සිටියෝ ය. ඒ අක්‍ෂණ වේධියෝ ය. තුවක්කු භාවිතය සිංහලයන්ට හුරු වූයේ යුරෝපීයයන්ගෙන් වුව ද ඔවුහු එහි ඉතා දක්ෂ වූ බව ක්විරෝස් නම් පෘතුගීසි ඉතිහාසඥයා (1688) සඳහන් කරයි. ඔහු කියන හැටියට දුර සිට පිහියා මුවාතට වෙඩි තබා උන්ඩය දෙපලු කළ හැකි තරම් සියුම්ව ඉලක්කය (ලක්‍ෂ්‍යය) ගත හැකි වූ දක්ෂ වෙඩික්කරයෝ සිංහලයන් අතර වූහ. අටළොස් වන සියවසෙහි අවසාන භාගයෙහි රජවාසල ආයුධ ගබඩාවේ ඉතා දක්ෂ ලෙස වැඩ නිම වූ තුවක්කු තිබුණේ ය. රජතුමා ද ඉලක්කයට වෙඩි තැබීමට ප්‍රිය කළේ ය. ඒ එතුමාගේ ද විනෝද ක්‍රීඩාවකි.
දඩ උකුසු පන්තිය
නොක්ස් (168) මෙන්ම ඩොයිලි ද (1830) දඩයමට දඩ උකුස්සන් යොදාගත් බව සඳහන් කර ඇත්තේ ය. රාජකීය පන්තියක් ද වූයේ ය. එම සතුන් භාරව සිටියෝ කුරුල්ලන් මඩුවේ මුහන්දිරම සහ විදානේ ය. II රාජසිංහ රජු දඩ උකුස්සන් කෙරෙහි මහත් ලැදියාවක් දැක්වී ය. එතුමා ඕලන්දයන්ගේ මාර්ගයෙන් පර්සියානු සහ ඉන්දියානු පක්‍ෂින් ගෙන්වා ගත්තේ ය. එම පක්‍ෂීන්ට සිංහලෙන් දෙන අණ නොතේරෙන හෙයින් උකුස්සන් පුහුණු කිරීමට දන්නා පර්සියන් ජාතිකයකු ගෙන්වා ගැනීමට වුවමනා විය. රජතුමා විනෝදය කෙරෙහි මෙන්ම මානව විද්‍ය‍ාව කෙරෙහි ද ලැදි බවක් ඇත්තෙකු වග දැනගත් පර්සිකයා තමන් කැඳවන්නේ පක්‍ෂීන් පුහුණුවට පමණක් නොව රජුට ඇති විවිධ මනුෂ්‍ය ජාතීන් තමා වෙත රඳවා ගැනීමේ අභිරුචිය නිසා විය යුතු යැයි සැක කොට පැමිණීම පමා කෙළේ ය. ඔහුගේ පැමිණිම පමාවීම නිසා කෝප වූ රජ තෙමේ ගෙන්වා ගෙන සිටි පක්‍ෂීන් ආපසු යැවී ය.
උකුස්සන් ලවා දඩයම් කරවීම
දැනට මේ ක්‍රමය මුළුමනින් ම අභාවයට ගොස් ය. ඉහත කාලයේ මේ ක්‍රියාව කළේ වඩා දුර නොවූ තැනකට ඉතා වේගයෙන් පියාඹා යා හැකි පක්‍ෂී යොදවා ය. වඩා ඈත වේගයෙන් පියෑඹිය හැකි වූයේ නම් කඳුකර පෙදෙස්හි ඈත වන ගහනයට වැදෙන දඩ පක්‍ෂියා අතරුදහන් වන්නටත් පමාවීම නිසා බේරා ගත යුතු සතා පැන යන්නටත් ඉඩ ඇති නිසා වඩා දුර වේගයෙන් පියාඹන්නට බැරි දඩ කුරුල්ලන් අවශ්‍ය විය. දඩයම පිණිස තෝරා ගන්නා උකුස්සන් අතර කොබෙයි උකුස්සා ඉතා දක්‍ෂයෙකි. පහසුවෙන් පුහුණු කළ හැකි ය. බුද්ධිමත් ය. කුරුළුගොයා ද දඩයමට හපනෙකි. ඌ එහි ලා යෙදවූ ආකාරය ටෙනන්ට් (1858) විසින් විස්තර කර තිබේ. බටගොයින්, කොබෙයියන්, හබන් කුකුළන් වැනි සතුන් දඩයමට බෙහෙවින් සූර ය. 'කිරි උකුස්සා' පුහුණු කිරීම දුෂ්කර වුවත් කොබෙයියන්, වටුවන්, තිත් වටුවන් වැනි සතුන් අල්වා ගැනීමට ඌ බොහෝ සමත් ය. ඉන්දියානු මහ උකුස්සා ශක්ති සම්පන්න ය. දුර්ලභ ය. ඌට කොරවක්කන්, හාවුන් වැනි සතුන් ඇල්විය හැකියි. මේ උකුසු වර්ගය පිටරටින් ගෙන්වන ලද සේ සැලකේ.
(සැ.යු. මේ ලිපියේ ඇතුළත් ඇතැම් කරුණු ආචාර්‍ය්‍ය පී.ඊ.පී. දැරණියගල මහතා විසින් 1954 අගෝස්තු 'ශ්‍රී ලංකා' සඟරාවට 'දඩයම් සහ දඩකෙළි' හිසින් සැපයූ ලිපියෙන් ගන්නා ලදි.)
(කර්තෘ: හපුගොඩ සුමනතිස්ස ස්ථවිර)
(සංස්කරණය නොකළ)
දඩකෙළිය
දඩයම හුදෙක් විනෝදය තකා ම කළහොත් පමණකි, එය දඩ කෙළිය නමින් හැඳින්විය හැකිවන්නේ. ආර්ථික ප්‍රයෝජන මුඛ්‍ය කාරණය කොට ගෙන දඩයමේ යෙදීම ලෝකයේ මනුෂ්‍ය ඉතිහාසයේ ආදි ම යුගයේ පටන් ම සිදුවූවකි. ප්‍රාග්ඓතිහාසික යුගයන්හි විසූ මිනිසුන් අඳුරු ගල් ගුහාවන්හි බිත්තිවල ඇඳ ඇති චිත්‍රයන්ගෙන් එදා දඩයම් කළ අයුරු පැහැදිළි වේ. මිනිසාගේ අතහිත ගොවිතැනට හුරු පුරුදු වන්නට පෙර ඔහුගේ දිවි රැකගැනීම සිදු වූයේ සතුන් මරා සපයා ගත් මාංසයෙනි. කෙසේ වුවත් සාමූහික ව හෝ පෞද්ගලික ව කවර චේතනාවක් පෙරදැරිව නමුත් දඩයමේ යෙදෙන කල්හි විනෝදශීලී හැඟීමක් නිතැතින් ම හෙළවීම ස්වාභාවික ය. එහෙත් ඒ හැම අවස්ථාවක් ම 'දඩ කෙළි' නමින් හැඳින්විය නොහේ. සාමාන්‍යයෙන් දඩයම 'දඩකෙළිය' වශයෙන් පිළිගත හැක්කේ, ආර්ථික දුර්‍වලතාවයෙන් තොර රජුන් ආදී උසස් පෙළේ මිනිසුන් විනෝදාශ්වාදය මුඛ්‍ය හේතුව කොට ගෙන දඩයමෙහි යෙදුනොත් පමණකි.
පුරාණයෙහි පටන් ම සිංහලයන් අතරත් දඩයම පැවැති බවට බොහෝ සාධක ඉතිහාසයෙන් ලැබේ. සිංහල රජුන් කීපදෙනෙකුන් විසින් ම මාඝාත නීතිය පැනවූ බව ඉතිහාසයෙහි සඳහන් ය. එසේ එම නීතිය පනවන්නට ඇත්තේ බහුල ලෙස සතුන් වඳ වී යනු ඇතැයි සැක කොට ද වන්නට නොබැරි ය. බෞද්ධ හැඟීම් බලපෑම ද කරුණක් විය හැකි ය. ලංකාවේ පෙර සිට අද දක්වා ම දිවිරැක්ම උදෙසා දඩයමෙහි යෙදුණු, යෙදෙන මනුෂ්‍ය සංහතියකි, වැද්දෝ. ජාතක කථාවන්හි නොයෙක් තැන සඳහන් වන එක් සිරිතක් නම්, වැදි කෙවුල් ආදී සතුන් මැරීම ජීවිකා වෘත්තිය කොටගත් අය විසින් වනයෙහි දී තමාට හමුවන විශේෂයක් වුවහොත් එය රජුට දැන්වීම දැක්වීමයි. මේ සිරිත මෑතක් වන තෙක් ම ලංකාවේ ද පැවතුනේ ය. ඇතැම් විට වැදි පරපුර ඇති වූයේත් රජුන් සඳහා දඩයම් පිණිස වනයෙහි හැසිරුණු පුද්ගලයන් අඹුදරුවන් සමඟ ම වන ජීවිතයට හුරු වී වනයෙහි ම වෙසෙන්නට වීම නිසා ඔවුන්ගේ ගම්වැසි නෑදෑයන්ගේ ඇසුර නැති වී හුදකලා වූ නිසා විය හැකි ය. උඩුනුවරබද සමහර ගම්වල අදත් ව්‍යවහාර වන මී ගොන් පට්ටියේ ගෙදර, දඩවැද්දලාගේ ගෙදර යන පරම්පරා නාමවලිනුත් එම අදහස තහවුරු වන සේ පෙනේ. රජුන් සඳහා දඩයමෙහි යෙදෙන්නන් හඳුන්වනු ලැබූයේ 'දඩ වැද්දෝ' කියායි.
වන නීති
දඩයමෙහි යෙදෙන අය අනුගමනය කළ යුතු නීති රීති, සිරිත් විරිත් රැසකි. දඩයමක් සාර්ථක ලෙස කළ හැකි වනුයේ එම නීති රීති ආදියට ගරු කොට අනුගමනය කළහොත් පමණක් යනු දඩයක්කාරයන් අත්දැකීමෙන් දැනගෙන තිබුණි. ඒ ඒ වන පෙදෙස්වලට අරක්ගත් දෙවියන් ආදි භූතයන් උදෙසා පඬුරක් වෙන් කිරීම නොවරදවා සිදු වූවකි. දඩයමක් කරගත් විට ඉන් කොටසක් වැදි යකාට පිදීම ද සිරිතකි. වනයෙහි වහරන බස ද වෙසෙස් ය. ඒ පිළිබඳ දැනීමක් ද දඩයක්කාරයෙකුට අවශ්‍ය ය. වන බසින් වල්අලියා හඳුන්වන්නේ උසනා, ගජතා, බොටා කඳා ආදී ආරූඪ නම්වලිනි. තවත් එබඳු නම් කීපයක් නම්, පොට්ටනියා (කොටියා), කරකොළයා (ගෝනා), මහරෑන්කාරයා (කොටියා), සුබරයා (මුවා), ආප්පයා (හාවා), ගස්ගෝනා (වඳුරා) හිඟමනේ යාම (කැලයට ඇතුල්වීම), හිඟමන් (දඩමස) ආවුදකාරයෝ (අං ඇති සතුන්), දෙයියන්ගේ බල්ලා (වලසා), ගමයා (වලසා), සෝමා (වලසා), තුන්බරු දඩයම (රැලක ඉන්නා සතුන්ගෙන් තුන්දෙනෙකු එකවර මරා ගැනීම) වල් ඌරන් තුන් දෙනෙකු එකවර මරා ගතහොත් දඩයක්කාරයා වෙත යක්‍ෂ බැල්ම වැඩි බව ද අදහති. එබැවින් එසේ මරාගත් සතුන්ගේ මළකුණු එහැම පිටින් ම ගෙවල් කරා නොගෙනැත් වනයේ දී ම මස්කොට කොටසක් යකුන්ට බිලිදී ඒම සිරිතකි. එසේ කරණුයේ යකුන් කමා කරගනු පිණිස ය. දඩයක්කාරයන්ට බලපාන දඩයමට අධිපති යක්කු දඩයමේ යෙදෙන්නන්ට අවතාර පෙන්වා බිය කර ලෙස කරවති යනු සාමාන්‍ය ජනතාවගේ ලොකු පිළිගැනීමකි.
(කර්තෘ: හපුගොඩ සුමනතිස්ස ස්ථවිර)
(සංස්කරණය නොකළ)
