දප්පුල I
(ක්‍රි.ව. 659). දප්පුල සාමි යනුටවන් ද හැඳින්වෙන අනුරාධපුර රාජධානියේ සතියක්ද රුහුණේ තෙවසරක් ද රජ කළ නරපතියෙකි. මහාවංශයේ රුහුණේ රජෙකු දීර්ඝ ලෙස විස්තර කරන අවස්ථාවක් බැවින් දප්පුල රජුගේ කාර්ය සාධනයන් සුවිශේෂ වූ බවට සැකයක් නැත. 7 වන සියවස මැද භාගය වන විට ලංකාවේ දේශපාලන තත්ත්වය ඉතා ව්‍යාකූල භාවයකින් පැවතිණ. අභ්‍යන්තර වශයෙන් පැවැති දේශපාලන ව්‍යාකූලතාවට අමතරව දකුණු ඉන්දියානු ආක්‍රමණවලින් ද අනුරාධපුර රාජධානියේ ස්ථාවරත්වය ප්‍රෞඪත්වය බිඳ වැටෙමින් තිබුණි. මෙවැනි සමයක දප්පුල I හෙවත් දාපුළුසෙන් රජතුමා අනුරාධපුර රාජධානියේ රාජත්වයට පත්වූයේ සුවිශේෂ තත්වයක් යටතේ ය. දප්පුලගේ පියා ඔක්කාක වංශයෙහි උපන් මහාතිස්ස කුමරු බව ද මව රුහුණේ අධිපති වු සංඝා කුමරිය බව ද මහාවංශය කියයි. ඔහු රජකමට කළා වූ තවත් කරුණක් වන්නේ ඔහු සිලාමේඝවණ්ණා (619-28) රජුගේ දියණිය ආවාහ කර ගැනීමයි.
II කාස්සප () රජතුමාගේ රාජ්‍ය කාලයේ දී අභ්‍යන්තර වශයෙන් දමිළ හමුදාවේ පැවති කැරලි කොලහල මැඬපවත්වා ද්‍රවිඩ හමුදාවන් සමඟ ගිවිසුමකට එළඹීමට එම රජුගේ සොහොයුරියකගේ පුත්‍රයකු වූ මාන කුමරුට හැකි විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මාන කුමරු සිය පියා වූ දප්පුල රුහුණින් ගෙන්වා අනුරාධපුරයේ රජ බවට පත් කළේ ය.
එහෙත් දප්පුලට අනුරාධපුර රාජධානියේ පාලකයා වශයෙන් කටයුතු කළ හැකි වූයේ දින 7ක් පමණ වූ කෙටි කලකි. දකුණු ඉන්දියානු දාටෝපතිස්ස I රජුගේ බෑනා (643-650) හමුදාවක් සමඟ රජරට ආක්‍රමණය කළ නියා නැවත දප්පුල I ට රුහුණේ රාජ්‍ය පාලකයා බවට පත්වීමට සිදු විය.
මහාවංශයට අමතරව පූජාවලිය පැරකුම්බා සිරිත හා පරෙවි සංදේශය වැනි මූලාශ්‍ර ඇසුරෙන් ග්‍රන්ථවලින් දප්පුල I (සාමි දප්පුල) රජතුමාගේ ආගමික හා දේශපාලනික සේවාවන් පිළිබඳ තොරතුරු සපයාගත හැකිව තිබේ.
සිය සොයුරු අග්බෝ කුමරු රුහුණේ විශිෂ්ට ලෙස පාලන කටයුතු මෙහෙයවීමෙන් අනතුරුව එහි අධිපතිභාවයට පත් දප්පුල කුමරා තෙවසරක් එහි රාජ්‍ය කටයුතු මෙහෙයවමින් බුද්ධ සාසනයට ද මහත් සේවයක් කළ බව පෙනේ. මහාවංශයේ 43 වන පරිච්ඡේදයේ 49 ගාථාවේ සිට 81 ගාථාව තෙක් ඔහුගේ ශාසනික මෙහෙවර ගැන විස්තර දක්වා ඇත. මෙතුමා ගිරියාල වෙහෙර ගොඩ නැඟූ බව දළදා සිරිත පෙන්වා දෙන අතර එහි උපුල්වන් දෙවියන්ගේ පිළිමයක් තැන්පත් කළ බව ද සඳහන් වේ. මේ අනුව දෙවුන්දර විහාරය මුහුදෙන් පාවී පැමිණි උපුල්වන් හෙවත් කිහිරැළි උපුල්වන් දෙවියන්ගේ රූපය දප්පුල I රජතුමා දෙවුන්දර වෙරළට ගොස් රැගෙන පැමිණ දෙවුන්දර විහාරය කර වූ බව වෘත්තාන්තවලින් කියැවෙන අතර දෙවුන්දර විහාරයෙන් ලැබී ඇති සෙල්ලිපි අනුව ද එය තහවුරු වේ. තව ද, පැරකුම්බා සිරිතේ කියැවෙන පරිදි බුදුන් වහන්සේගේ උපදෙස් අනුව ලංකාවේ බුදු සසුන හා ලංකාව ආරක්ෂා කිරීම සඳහා මුහුදෙන් පැමිණි කිහිරැලි දෙවියන් හෙවත් උපුල්වන් දෙවියන් සඳහා දප්පුල දෙවුන්දර දේවාලයක් හා විහාරයක් තනවා එහි රත් පැහැති සඳුන් පිළිමයක් කරවා ඇත.
දප්පුලයන් සිය සොයුරු වූ අග්බෝ රජතුමා තැනැවූ කාණගාමයේ අරියාකාර විහාරයේ "ඉදුහයෙන් මැව්වාක් බදු බුදු පිළිමයට සරිලන පරිදි ඒ සමීපස්ථානයක පසළොස් රියන් බෝසත් රුවක් කැරැවූ" බව මහාවංසය කියන්නේ ය. මේ පුවත් හා ගැළපෙන ප්‍රතිමාව නම් මාළිගාවිල බුදු පිළිමය සහ දඹේගොඩ බෝසත් පිළිමය ය.
දප්පුල I රජුගේ පුත්‍ර වූ මාන කුමරු දාඨෝපතිස්ස II රජු 684 අතින් මරු මුවට පත්විය. මේ කරුණ හේතුවෙන් ශෝකයට පත් වූ දප්පුල I රජතුමා ද මිය ගිය බව මහාවංශය සඳහන් වෙයි.
(කර්තෘ: ජී.එච්. ආරියසේන)
(සංස්කරණය නොකළ)
