දිය හවරිය
දිය හවරිය
(ඇත් හවරිය) ළිං පොකුණු පතැස් ආදී කුඩා ජලාශයන්හි පතුලේ වැවෙන පැළෑටි විශේෂයකි. චාමරයක නොහොත් හවරියක හැඩයට මේ පැලෑටිය වැවේ. අඟල් කාලක් පමණ පුළුල් වූ කොළ අඩියක් හෝ ඊට වැඩි දිගින් යුක්ත යි. ඇත් හවරියවල නැටි නොමැති ය. මේ වර්ගයට වඩා පළල අඩු වු කොළ වලින් යුතු හවරිය වර්ගයක් ද ඇත. ඒවාට හීන් හවරිය යයි කියනු ලැබේ. හිසේ ආලේප කරන කේශ තෛලයන් සෑදීමට ද හවරිය කොළ ගනු ලැබේ.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අබයසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
දිය හවරිය
ශ්‍රී ලංකාවේ මේ නමින් හැඳින්වෙන ශාක විශේෂ දෙකක් ඇත. මෙම ශාක දෙක ම ජලජ ශාක වේ.
මේ අතරින් සෙරටෆිලාසේ CERATOPHYLLACEAE යන උද්භිද කුලයට අයත් වන ශාක විශේෂය ceratophyiium demersum යන උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හැඳින්වේ. එය ශ්‍රී ලංකාවේ බස්නාහිර, මධ්‍යම හා දකුණු පළාත්වල ගංගා, ඇල, දොළ හා තටාකවල බහුල ව දැකිය හැකි නිමග්න ශාකයකි. කඳ බොහෝ අතු බෙදී ඇත. කඳේ සෑම ගැටයකින් ම සිහින්, රළු පත්‍ර සමූහ වශයෙන් පැන නගියි. මෙම පත්‍ර හැඩයෙන් පක්ෂාකාර වන අතර චක්‍රාකාර ව සකස් වී ඇති බව නිරීක්ෂණය කළ හැකි ය. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මී.1,1/2ක් පමණ වේ. ඒවා පහසුවෙන් නොනැමෙන අතර පහසුවෙන් කැඩී යයි. දීප්තිමත් තද කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය. මත්ස්‍යාගාරවල විසිතුරු පැලෑටියක් වශයෙන් භාවිත වේ.
දිය හවරිය නමින් හඳුන්වන අනෙක් ශාක විශේෂය Blyxa aubertii යන උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හැඳින්වේ. හයිඩ්‍රොචැරිටාසේ HYDROCHARITACEAE යන උද්භිද කුලයට අයත් ය. මෙම ශාකය ඒක ගෘහි වේ. ධාවක සහිත ය. පිරිසිදු ජලයේ වර්ධනය වේ. කඳක් රහිත ය.
පත්‍ර දිගු හා රේඛීය වේ. මූල ජාත පත්‍රවල අග්‍රය කොපුවක ආකාරයෙන් පිහිටයි. පත්‍ර අග්‍රය දුර්වල ය. පත්‍ර දාරය අප්‍රකට ලෙස දන්තුර හෝ සම්පූර්ණ ය. සමාන්තර නාරටි අතර මධ්‍ය නාරටිය මතු වී පෙනෙයි. පත්‍රයක් සෙ.මී. 3-) 12-42 පමණ දිග වන අතර සෙ.මී.0.3-0.75 පමණ පළලකින් යුක්ත වේ. පුෂ්ප මංජරියේ වෘන්තය වට කරමින් නාලාකාර කොපුවක් පිහිටා ඇත. පුෂ්ප මංජරි වෘන්තය සෙ.මී.9-20 ක් පමණ වන අතර කොලපුව දිගින් සෙ.මී.5.5-7 පමණ වේ. පුෂ්ප මංජරියේ අග්‍රස්ථය ද්වි භින්න ය. පුෂ්ප ද්වී ලිංගික වේ. මණිය මණිපත්‍ර තුනකි. මණිපත්‍රයක දිග මි.මි.7-15 පමණ වේ. මුකුටය සුදු පැහැති දළ පත්‍ර තුනකි. දිගින් මි.මි.10-12 පමණ වේ. පූමාංගය රේණු තුනකින් යුක්ත වන අතර දිගින් එහි සූත්‍රිකාව මි.මි.3-6 පමණ වේ. රේඛීය හෝ ලංසාකාර වන පරාගධානිය දිගින් මි.මි.1-2 පමණ වේ. ඩිම්බ කෝෂය සෙ.මි.10 පමණ දිගු වන අතර සෙ.මී.3-10 හෝ ඊටත් වැඩියෙන් දිග ඇති තුඩක් සහිත වේ. කීලය සූත්‍රිකාකාර කොටස් තුනකි. පාදීයව සංලග්න වේ. ඵලය සෙ.මී.3-6ක් පමණ දිගු වන අතර හැඩයෙන් දිගටි ය. එමෙන් ම ඵලය සිවිය හා ඩිම්බ බන්ධ සහිත ව පිහිටයි. බීජ සමූහ වශයෙන් පිහිටන අතර එක් බීජයක් මි.මි.1-2ක් පමණ වේ. වෘන්ත රහිත වන අතර ආයත හෝ අණ්ඩාකාර හැඩයෙන් යුක්ත වේ. බීජ බූව රහිත වන අතර සිරස් පේලි 7-8කට ඵලය තුළ පිහිටයි. ගලා නොයන ජලය සහිත වැව්, පොකුණු, වගුරු හා කුඹුරුවල වර්ධනය වන ශාකයකි. සෙමෙන් දිය ගලා යන ජල පහරවල ද දැකිය හැකි ය.
ශ්‍රී ලංකාවේ මෙන් ම ඉන්දියාවේ හා කොරියාවේ ද මැඩගස්කර් සිට ජපානය දක්වා ද මලයාසියාවේ හා උතුරු ඔස්ට්‍රේලියාවේ ද මෙම ශාක විශේෂය මිරිදියේ දැකිය හැකි ය.
(කර්තෘ: පී.ජී.ඩී. ප්‍රදීපා සේරසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
