දිවාන්-ඉ-අම්
ඉන්දියාවේ මෝගල් පාලනය පැවැති සමයේ නිර්මාණය කරන ලද ගොඩනැගිලි කීපයක් දිවාන්-ඉ-අම් යනුවෙන් හැඳින්වේ. දිවාන්-ඉ-අම් යනු පර්සියානු බසින් රැස්වීම් ශාලාවයි. මෝගල් රජවරුන් සිය අමුත්තන් හා සාකච්ඡා පැවැත් වීමට, නිලධාරීන් හමුවීමට, සාමාන්‍ය ජනතාවගේ පෙත්සම් භාර ගැනීමට, යුක්තිය පසිඳලීමට සහ දුක් ගැනවිලිවලට කන් දීමට මේ ශාලා යොදා ගත් අතර, පරිපාලන කටයුතුවල අනිවාර්ය අංගයක් වූ මේ කාර්ය සඳහා සිය අගනුවරවල මෙවැන්නක් තිබීම ද අත්‍යවශ්‍ය විය.
අක්බාර් ෂා ජහාන් යන අධිරාජයන් දෙදෙනා සේ ම ජහන්ගීර් හා අවුරන්ග්සෙබ් ද දිවාන්-ඉ-අම් නිර්මාණය කළ බවට අනුමාන කළ ද ස්ථිර වශයෙන් ම දැනට දක්නට ඇත්තේ මුල් දෙදෙනාගේ නිර්මාණ පමණකි. 1569 සිට 1584 දක්වා අක්බාර් විසින් සිය අගනුවර වශයෙන් තෝරා ගෙන අවශ්‍ය ගොඩනැගිලිවලින් අලංකාර කරන ලද ෆත්පූර් සික්රි, දිල්ලිය, අග්‍රා සහ ලාහෝර් යන නගරවල ද දිවාන්-ඉ-අම් වේ.
අග්‍රා නගරයේ සිට සැතපුම් 37ක් (කි.මී.52) බටහිර දෙසින් පිහිටා ඇති ෆත්පූර් සික්රි අක්බාර් විසින් පුතකු පතා සුෆී නිකායික ශාන්තුවරයකුට කළ යාඥාවක් ඉෂ්ට වීම නිසා සිය අගනුවර වශයෙන් තෝරා ගන්නා ලද, මුලින් සික්රි නමින් හැඳින්වුණ ගමකි. අධිරාජයා මේ අගනුවර වටා උස් තාප්පයක් බැඳ ඒ තුළ අවශ්‍ය ගොඩනැගිලි ඉදි කරවී ය. දිවාන්-ඉ-අම් එයින් එකකි. 1570-1580 අතර රජුගේ ශ්‍රවණ ශාලාව මෙය විය. මීටර් 109.5 X 54.5 පමණ (අඩි 365 X 181) වූ මෙම ගොඩනැගිල්ල හින්දු සම්ප්‍රදායට අනුව තනන ලද දහස් ගණනකට හෝ රැස් වී සිටිය හැකි වට මිදුලක් ද එක් පසෙක රාජකීය කාන්තාවන්ට අසුන් ගැනීම සඳහා වූ පියස්සක් සහිත විවෘත ගොඩනැගිල්ලක් ද වේ. අග්‍රා දෙස සිට මෙහි ඇතුල් වන විශේෂ අමුත්තන් නෞබත් ඛානා නම් භේරි ශාලාවේ සිට බෙර වැයීමෙන් පිළිගැනීමෙන් සහ ඔවුන්ගේ පැමිණිම දන්වා සිටීමෙන් පසු කෙළින් ම ඇතුල් වූයේ දිවාන්-ඉ-අම් හි ප්‍රධාන ශාලාවටයි. කුළුණුවලින් දරා සිටි නෙරා ගිය පියස්සක් සහිත මෙයට ඇතුළතින් රජු සිහසුන අරා සිටි ප්‍රධාන මැදුර විය.
අලංකාර කුළුණු, කුළුණු හිස්, ආරුක්කු සහිත වූ ෆත්පූර් සික්රිහි මේ නිර්මාණය රාජ්පුත්වරුන්ගේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීය ලක්ෂණ ප්‍රකට කරවයි.
අක්බාර් විසින් ම සන්නිපාත ශාලාව හා සභා ශාලාව සඳහා රතු වැලි ගඩොලින් තනවන ලද ෂා ජහාන් විසින් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන ලද අග්‍රාහි දිවාන්-ඉ-අම් ද විශිෂ්ට නිර්මාණයකි. අඩි 500 X 370 (මීටර් 150 X 111) වූ විවෘත මළුවක් සහිත මෙහි උතුරු හා දකුණු දොරටු විශේෂ අමුත්තන්ට ඇතුල් වීම සඳහාත්, නැගෙනහිර දොරටුව රජු හා දරුවන් වෙනුවෙන් වෙන් කෙරිණ. ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ල වටා උතුරු දකුණු හා බටහිර දෙස සෙවෙනි සක්මන් මළුවක් විය. මෙහි රජුගේ කපිතාන්වරුන් ආරක්ෂක මුර සේවා පැවැත් වූ බව කියති. සෙවෙනි මඟ පියස්ස පැතලි එකකි. මළුවේ සිට පඩි පෙලකින් ප්‍රධාන ශාලාවට පිවිසුම විය. මෙය කදිම ද්විත්ව ආරුක්කුවලින් සුසැදි අලංකාර නිර්මාණයක් විය. ශාලාව මැද වූයේ සිංහාසන ශාලාවයි. අධිරාජයා සිහසුන අරා රැස්ව සිටියවුන්ට කන් දුන් අතර, සිහසුන ඉදිරියේ සිය නිල අනුව එකිනෙකට පහත් වූ අසුන් පැන වී බිම නිලධාරීන් සඳහා වෙන් විය. ඒ වටා වූයේ අධිරාජයාට හමුවට පැමිණි සෙස්සන් සඳහා වෙන් වූ කලාපයයි.
රාජකාරි කටයුතු නිසා වෙන් වූ ස්ථානයක් නිසා දෝ මෙහි විචිත්‍රත්වය අඩුයි. ස්තම්භ පේළියකින්, විචිත්‍ර ශාලාවකින් යුක්ත වූ වේදිකාවන් බඳු ගොඩනැගිල්ලක් පෙර පැවැති බවට සලකුණු ඇතත් අද ඉතිරිව ඇත්තේ අභ්‍යන්තර ගොඩනැගීම් පමණකි. වැලි ගලෙන් නිර්මිත ශාලාවක් සහ එය ඉදිරිපස සෙවෙනි මගකි. සෙවෙනි මගෙහි ආරුක්කු 9කි. ආරුක්කු දෙකක් අතර ද්විත්ව කුළුණු ය. කොන් සතරෙහි කුළුණු සතර බැගිනි. ශාලාව මැද හරස් රේඛාවලින් අලංකෘත කුළුණු 40කින් වෙන් කරන ලද වේදිකාවකි. පිටුපස බිත්තියේ නෙරා ගිය ගර්භයකි. වැලි ගලින් තනා ඇතත් හුණු බදාමවලින් කපරාරු කොට ඔපදමා ඇත. මේ ඔප දැමීම රාජ්පුත් ශිල්පීන්ගේ විශේෂ දක්ෂතාවයකි. මේ ගොඩනැගිල්ලේ විශේෂිත ම නිර්මාණය පිටුපස ඇති වසා වෙන් කරන ලද ලතා ගෘහයයි. විශේෂ අවස්ථාවල දී මයුර සිහසුන අරා රජු පෙනී සිටියේ මෙහි ය. රනින් සාදා මැණික් ඔබ්බවා තැනූ මේ සිහසුන විචිත්‍ර නිර්මාණයක් වන්නට ඇත. සිහසුනට පිටු පසින් අලංකාර කැටයම් ආදියෙන් ඔප් නැංවුණු බිත්තියයි. ඉතාලි බලපෑම මේ කැටයම්වලින් හොඳින් පිළිබිඹු වේ.
ෂා ජහන් රජු ලාහෝර්හි පැරණි ගොඩනැගිලි කඩා දමා නව ගොඩනැගිලි ඉදි කරවූ අතර දිවාන්-ඉ-අම් එයින් එකකි. මෙය ද සෙසු මෝගල් ඉදි කිරීම් සේ ම කුළුණු, ආරුක්කු සහිත විචිත්‍ර වූ ගොඩනැගිල්ලකි.
දිල්ලි නගරය වටා රතු වැලි ගලින් ප්‍රාකාරයක් බැඳ ඒ ඇතුලත අවශේෂ ප්‍රාකාරයක් බඳවා ඒ මඟින් වටවුණු මාලිගා ගොඩනැගිල්ලේ ෂා ජහාන් රජුගේ පුද්ගලික පරීක්ෂාව යටතේ එකිනෙකට සුසංගත කොට තනවන ලද ගොඩනැගිලි කීපයක් වේ. මාලිගයත්, මාලිගයට සම්බන්ධ දිවාන්-ඉ-අම් සහ දිවාන්-ඉ-ඛස් ඒ ගොඩනැගිලි අතර වේ. සැලැස්ම අතින් අක්බාර්ගේ නිර්මාණයට ම සමාන වූ මෙහි දිවාන්-ඉ-අම් උදාර නිර්මාණයකි. වැලි ගල් සහ කිරි ගරුඬින් නිමැවුණු මෙය මෝගල් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සංකේතයක් බඳුයි. ද්විත්ව කුළුණු, ආරුක්කු, වේදිකා, සිහසුන් මැදුරු ඇතුළු දිවාන්-ඉ-අම්වලට සුපුරුදු සියලු අංග ලක්ෂණ මෙහි ද විද්‍යමාන වෙයි. දිවාන්-ඉ-අම් සියල්ලගේ ම ඇත්තේ එක හා සමාන ලක්ෂණයි. එහෙත් එක එකක වූ සුවිශේෂ ලක්ෂණ මෝගල් යුගයේ පැවැති බාහිර සම්බන්ධතා අනුව මුස්ලිම්, රාජ්පුත්, ඉතාලි ආදී ලක්ෂණ ප්‍රකට කරවයි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
INDIAN ARCHITECTURE - ISLAMIC PERIOD - PERCY BROWN AGRA - DEPARTMENT OF ARCHAEOLOGY - INDIA.
ඉන්දීය ඉතිහාසය - සිංහ සහ බැනර්ජි
AGRA - GUIDE BOOK
මූගල් ඉන්දියාව - කරුණාරත්න විජේතුංග
AN ADVANCED HISTORY OF INDIA - KALINKENAR, MAJCIMDAR & DATTA
HISTORY OF INDIAN AND EASTERN ARCHITECTURE - J. FERGUSON
(කර්තෘ: සුමනා ඇල්ලේපොල)
(සංස්කරණය නොකළ)
