ධර්මරාජික විහාරය

ධර්මරාජික විහාරය 1

සාරානාත්හි ධර්මරාජික ස්තූපයට යාර 20ක් පමණ උතුරින් පිහිටා ඇති එකී බෞද්ධ සංකීර්ණයට අයත් ප්‍රධාන විහාරයේ නෂ්ටාවශිෂ්‍ට ය. මෙය කොන්ක්‍රීට් වේදිකාවකින් වට කරන ලද්දකි. එක් පැත්තක් අඩි 60ක් වන පරිදි නිමවන ලද මේ ගොඩනැගිල්ල චතුරශ්‍රාකාර ය. එය මූලගන්ධකුටි විහාරය ලෙස සාමාන්‍යයෙන් හැඳින්වේ. ඊට හේතුව බුදුරදුන් වැඩ විසූ මුල් ගඳකිළිය සිහිපත් වන ලෙස මේ නිර්මාණය ඒ ස්ථානයෙහි ම කරනු ලැබීමයි. දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය පස්වග මහණුනට දම් දෙසීමෙන් පසුව බුදුරදුන් තම ජනපද චාරිකාව ඇරඹීමට කලින් වැඩ විසූයේ මේ ස්ථානයෙහි යැ'යි විශ්වාස කෙරේ. කිතු වසින් 5 වන සියවසෙහි සාරානාථයට පැමිණීම යුවං චුවං නමැති චීන දේශාටක භික්ෂුව පවසන පරිදි මේ 'මුල් ගඳකිළිය' අඩි 200ක් උසට තනා තිබුණකි. එහි දැනට ඉතිරි ව පවත්නා ඝන, පුළුල් බිත්ති කොටස්වලින් පැහැදිලි වන්නේ මහල් කිහිපයක් දරා සිටීමට ශක්තිය ඇති වන පරිදි මැදුරේ මුල් බිත්ති සකස් කරන ලද බවයි. ගොඩනැගිල්ල ගඩොලින් බැඳ සුනු පරියමින් නිමවා ඇති බවටත් බිත්ති ශක්තිමත් කිරීම සඳහා කලින් කරන ලද ගොඩනැගිලිවලින් ලබාගත් කැටයම් සහිත ගල්ටැම් ආදිය යොදාගත් බව පෙනේ. මෙහි දක්නට ලැබෙන සැරසිලිවලින් සහ බොරදම්වලින් හෙළි වන්නේ මේ නිර්මාණය ගුප්ත යුගයට අයත් වන බවයි. මෙහි දක්නට ලැබෙන හිටි බුදු පිළිමය ගුප්ත යුගයෙහි නිමවන ලද්දකි. එය හමු වූයේ මැදුරේ දකුණු පසෙහි වූ විහාර කුටිය තුළිනි. වහල කඩා වැටීම වැළැක්වීම පිණිස ගොඩනැගිල්ලට පසුව එකතු කරන ලද කොටස් නිසා විහාරයේ මුල් සැකැස්ම විකෘත වී ඇත. මේ විහාරයේ දකුණු කුටියට පහළින් සොයා ගන්නා ලද ගල් ගරාදි පෙළ අශෝක යුගයට අයත් කර්මාන්තයෙකැ'යි සැලකේ.

ධර්මරාජික විහාරය 2

එහි ඇත්තේ අඩි 8කුත් අඟල් 4ක් වන අතර උස අඩි 4කුත් අඟල් 9කි. ඒඋළු ගරාදි වැට ම වූහාර් නමැති වැලි ගල් කුට්ටියකින් සමස්තයක් ලෙස නෙළාගන්නා ලද්දකි. මෙය මුල දී ධර්මරාජික ස්තූපයේ මුදුනෙහි හතරැස් කොටුව ලෙස යොදා තිබෙන්නට ඇතැයි සැලකේ. ගරාදි චතුරස්‍රයේ පිටුතලය අශෝක ස්තම්භවල දක්නට ලැබෙන වැනි දිලිසෙන ඔපයකින් යුක්ත ය. එහි කොටා ඇති සෙල්ලිපි දෙකෙහි සර්වාස්තිවාදී නිකායන්ට අයත් ආචාර්යවරයන්ගේ නම් සඳහන් වේ. ඉන් එක් ලිපියක් ලියවී ඇත්තේ ඊට පෙර කිතුවසින් තුන්වන සියවසට අයත් කාලයෙක ලියැවුණු ලිපියක් සූරාහැර ඒ මතුපිට ය. එවකට උත්තර භාරතය පාලනය කළේ අශ්වඝෝෂ නමැති කුශාන රජු ය. ඒ කාලයෙහි මේ හතරැස් කොටුව මුදුනින් බිමට වැටෙන්නට ඇති බවත් ඉන්පසු එහි මුල් සෙල්ලිපිය ලියා ඇති බවත් ඉනුත් පසු කලෙක එනම්, ගුප්ත යුගයෙහි දී දෙවන ලිපිය ලියනුලැබීමෙන් පසු ධර්මරාජික විහාරය තනන අවධියෙහි එය ඒ ගොඩනැගිල්ලේ පදනමට යට වී හෝ යට කොට ඇති බවත් විශ්වාස කෙරේ.

චිත්‍රරූප

ධර්මරාජික විහාරයේ චිත්‍රයක්

අමතර කියැවීම සඳහා

1. A. Cunnin, Archeological Surrey of Annual Report, 1904 - 05

2. John srshale and Ste A. S. I. Annual Report, 1906 - 08

3. Daya Rama Sahui, Catalogue of M. A. Saranath Calutta, 1914

4. B. Rajundar, A. Guide to Saranath (Delhi, 1937)

(කර්තෘ: ගුණපාල සේනාධීර)

(සංස්කරණය නොකළ)