නාග
දක්ෂ ප්‍රජාපතීගේ දුවක වූ කද්‍රැට කාශ්‍යපගෙන් ලැබුණු පුතුන් නාග හෙවත් පන්නග නමින් හඳුන්වා තිබේ. ඔවුන්ගේ සඞඛ්‍යාව දහසකි. මොවුන් වරුණ දෙවියාගේ සභාවට සහභාගිවන සභිකයන් බව මහා භාරතයෙන් පැවසේ. මේ නාග පුත්‍රයන් අතුරෙන් අනන්ත, වාසුකී, තක්ෂක, කර්කොටක, පද්ම, මහා පද්ම, ශඞඛ, කලික යන අටදෙන ප්‍රමුඛ ස්ථානයෙහි ලා සැලකේ. වරක් මේ නාගයන්ගෙන් ලෝකයාට මහත් කරදර ඇතිවූයේ, ජනමෙජය රජුගේ සර්ප සත්‍රයෙන් හා ගරඬගෙන් ඔවුන්ගේ විනාශය වන ලෙස බ්‍රහ්මයා ඔවුනට ශාප කළේ ය. ශාපයට අනුව විනාශ වී ගොළු වූ නාගයන් පිහිට පතා බ්‍රහ්මයා කරා පැමිණි කල ඔවුන්ගේ සුරක්ෂිතභාවය සලකා නාග තීර්ථී නම් ස්ථානයක් නිර්මාණය කර දුන්නේ ය. බ්‍රහ්මයාගේ පිහිට සොයා නාගයන් පැමිණියේ පඤ්චමී තීර්ථය උදාව පවත්නා දිනයක ය. එබැවින් එදින නාග පඤ්චමී නමින් ප්‍රසිද්ධ විය.
ජන මෙජය රජුගේ සර්ප සත්‍රයෙන් මිය ගිය නාගයන්ගේ වංශ හා නාම මහා භාරතයෙහි සවිස්තර ව දක්වා ඇත. නාගලෝකය, නාගධන්වා තීර්ථය හා නාගපුර යයි ඔවුන්ගේ වාසස්ථාන තුනකි.
ප්‍රධාන වාස ස්ථානය නාග ලෝකයයි. පෘථිවියේ සිට යොදුන් දහසක් දුරින් පිහිටි මේ නාග ලෝකය විශාලත්වයෙන් යොදුන් දහසකි. වාසුකී නා රජ එය පාලනය කරයි.
නාගධන්වා තීර්ථය - සරස්වතී නදී තීරයෙහි පිහිටි පැරණි තීර්ථියකි. එහි ද වාසුකී නා රජුගේ වාස භවනයක් වේ. වාසුකී රාජ පදවියට පත්කර අභිෂේක කරන ලද්දේ මෙහි දී ය.
නාගපුර - ගොමතී නදී තීරයේ නෛමිෂාරණ්‍යයෙහි පිහිටි නගරයකි. එහි පද්ම නාග නමැති නාගයාගේ නිවාස ස්ථානය වේ.
නාගයන්ගේ වාස භවනය මෙරුකර්ෂිකා නම් ස්ථානයකැයි භාව වන පුරාණයෙහි සඳහන් වේ.
(කර්තෘ: ඩී.ආර්. සෙනෙවිරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
