හම්මාද් අල් රාවියා
(Ḥammād al-Rāwiyah) (ක්‍රි.ව.694-774). ඩේලමයිට් (Daylamite) සම්භවයක් සහිත අරාබි ජාතික විද්වතෙකි. අල් රාවියාගේ උපත ඇතැමෙකු ක්‍රිස්තු වර්ෂ 694 ලෙසත් තවත් අය 714 ලෙසත් දක්වා ඇත. ක්‍රමානුකූලව අරාබි කාව්‍ය එකතු කළ පළමු පුද්ගලයා ලෙස සැලකේ. ආදිකාලීන කවීන්ගේ පද්‍ය සංග්‍රහ කිරීමේ පළමුවැනි වෑයම කළ මොහු අරාබි ජාතික ශ්‍රේෂ්ඨතම බහුශ්‍රැතයකි. ඉරාකයේ කූෆා (Kufa) නගරයේ උපත ලද හම්මාද් අල් රාවියා මුළු ජීවිතය ම ශාස්ත්‍රීය කටයුතු වෙනුවෙන් කැප කළ විද්වතෙකි. එම අවධියෙහි අරාබියේ ජීවත් වූ අසහාය ශාස්ත්‍රධාරයා මොහු යයි පිළිගනු ලැබේ.
පුරාණ අරාබි කවීන්ගේ පද්‍ය රචනා සංග්‍රහ කිරීමේ දී මොහු බෙහෙවින් ම අන්තනෝමතික ආකාරයෙන් ක්‍රියා කොට ඇතැයි චෝදනා ද ලබයි. එහෙත් අටවෙනි සියවස වනතුරු කටපාඩමෙන් පවත්වාගෙන එනු ලැබූ අරාබි පද්‍ය සංග්‍රහ කරන ලද්දේ මොහු විසිනි. ප්‍රාග් ඉස්ලාමික යුගයට පද්‍ය මහත් ගණනක් කටපාඩමෙන් කීමට පොහොසත් ව සිටි මොහුට ‘හම්මාද් අල් රාවියා’ යන නාමය ලැබී ඇත්තේ “කට පාඩමෙන් කවි කියන්නා” යන තේරුම ඇති ව ය.
මොහු පද්‍ය රචනයෙහි යෙදුනෙකු වුව ද ‘දීවාන්’ (Diwan) ගණයට වැටෙන රචනා සුලභ නොවේ. දෙවැනි යශීද්ගේ (Yazid) අනුග්‍රහය ලැබූ රාවියා ඉරාකයේ සිට දවස්කස් නගරයට පමුණුවා ගන්නා ලද්දේ හසීම් (Hacim) විසිනි. අල්ලාවියා ගැන පැරැණි අරාබි පොත්වල නොයෙක් තොරතුරු දක්නට ලැබේ. මොහුගේ ජීවන චරිතය ඉබ්න් ඛල්ලිකාන්ගේ ජීවන චරිතකෝෂයෙන් විද්‍යාමාන ය.
(කර්තෘ: විමල් අබේසුන්දර: 1958)
(සංස්කරණය නොකළ)
