දස බල
ඇතුන් දස දෙනෙකුගේ බල හා සම වූ බුදුරදුන්ගේ කාය බල 'දස බල' වේ. මැය දස තැනෙක්හි අකම්ප්‍ය වූ ඥාන බල ද 'දස බල' වේ මැයි.
කාළවක, ගංගෙය්‍ය, පණ්ඩර, තමබ, පිඞගල, ගන්‍ධ, මඞගල, හේම, උපොසථ, ජදදන්ත යයි ඇත්කුල දසයෙකි. එහි කළාවක නම් පියෙවි ඇතෙක් මැදුම් පිරිමින් දස දෙනකුගේ බල ඇත්තේ ය. ගංගෙය්‍ය කුලෙහි ඇතෙක් කළාවකයන් දස දෙනෙකුගේ බල ඇත්තේ ය. පණ්ඩර කුලෙහි ඇතෙක් ගංගෙය්‍යයන් දස දෙනෙකුගේ ද තම්බ කුලෙහි එක් ඇතෙක් පණ්ඩරයන් දස දෙනකුගේ ද පිඞගල කුලෙහි අතෙක් තම්බ කුල ඇතුන් දස දෙනකුගේ ද ගන්‍ධ කුලයෙහි එක් ඇතෙක් පිඞගලයන් දස දෙනකුගේ ද මංගලා කුලයෙහි ඇතෙක් ගන්‍ධ කුල ඇතුන් දස දෙනකුගේ ද හේම කුලෙහි ඇතෙක් මංගල කුල ඇතුන් දස දෙනෙකුගේ ද උපොසථ කුලෙහි ඇතෙක් හේම ඇතුන් දස දෙනකුගේ ද බල ඇත්තේ ය. ඡද්දන්ත කුලෙහි එක් ඇතෙක් උපොසථ කුල ඇතුන් දස දෙනකුගේ බල ඇත්තේ ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ ෂඩ් දන්තයන් දස දෙනකුගේ බල ඇත්තාහ. වියෙවි ඇතුන්ගේ ගණනයෙන් කෙළදහසක් ඇතුන්ගේ බල ඇත්තාහ. පුරුෂ ගණනායෙන් දස කොළ දහසක් පුරුෂ ගණනායෙන් දස කෙළදහසක් පුරුෂයන්ගේ බල ඇත්තාහ. 'නාරායණ' බල නමුදු මේ යැ. මේ බුදුරදුන්ගේ කාය බලයි.
1. සථානාස්ථාන දන්නා නුවණ,
2. කාලත්‍රයවර්තී කර්‍මසමාදානයන්ගේ යථාභූත විපාක දන්නා නුවණ,
3. සර්‍වත්‍රගාමිණී වූ ප්‍රතිපත් දන්නා නුවණ,
4. අනෙක ධාතු නානා ධාතුලොක දන්නා නුවණ,
5. සත්‍වයන්ගේ නානාධි මුක්තිකත්‍ව දන්නා නුවණ,
6. සත්‍වයන්ගේ ඉන්‍ද්‍රිය පරාවරතා දන්නා නුවණ,
7. ධ්‍යාන විමොක්‍ෂ සමාධි සමාපත්තීන්ගේ සංකිලෙස චෝදාන වුත්‍ථාන දන්නා නුවණ,
8. පූර්‍ව නිවාස දන්නා නුවණ,
9. සත්‍වයන්ගේ ච්‍යුති උත්පත්ති දන්නා නුවණ,
10 ආසුවක්‍ෂය දන්නා නුවණ යන මේ දශවිධ ඥානබලයි.
1. මෙහි සෝවාන් ප්‍රභූලක්හු විසින් කිසි සංස්කාර ධර්‍මයක් නිත්‍යයයි ගන්නට කාරණ නැතැයි දන්නා නුවණ ද එසේම සුඛ යයි, ආත්ම යයි ගන්නට ද පංචානන්තය්‍ය කර්‍ම කරන්නට ද අනෙක් ශාස්තෘවක්හු උදෙසන්නට කාරණ නැතැයි දන්නා නුවණ ද එක කාලයෙහි බුදුන් දෙදෙනක්හු සක්විත්තන් දෙදෙනක්හු උපැනව කාරණා නැතැයි දන්නා නුවණ ද ස්ත්‍රි නාමයෙහි සිට බුදුවන්නට සක්විති වන්නට ශක්‍ර මාර බ්‍රහ්මවන්නට කාරණා නැතැයි දන්නා නුවණ ද ත්‍රිවිධ දුශ්චරිතයන් ඉෂ්ට විපාක වන්නට දුශ්චරිතයෙන් යුක්ත වුවහු සුගතියෙහි උපදනට කාරණා නැතැයි දන්නා නුවණ ද යනාදිය තථාගතයන්ගේ පළමු වන ස්ථාන ස්ථාන දන්නා ඥාන බලයි.
2. ඇතැම් පාපකර්‍මයන් ගතිසම්පත්තීන් බාධිත වැ කාල - උපධි - ප්‍රයොග සම්පත්තීන් බාධිත වැ විපාක නොදෙන සේ දන්නා නුවණ ද ඇතැම් පාපකර්‍මයන් ගති විපත්ති ආදියට පැමිණ විපාක දෙන පරිදි දන්නා නුවණ ද ඇතැම් කුශල කර්‍මයන් ගති - කාල - උපධි - ප්‍රයොග විපත්තියට පැමිණ විපාක නොදෙන පරිදි හා ගති සමාපත්ති ආදියට පැමිණ විපාක දෙන පරිදි දන්නා නුවණ ද යන මේ යථාභූත විපාක දන්නා දෙවන ඥනබලයි.
3. මේ මාර්‍ග පිළිවෙත් නිරයට පමුණුවයි. තිරිසන් යෝනි යම, ප්‍රේත ලෝකයට පමුණුවයි. මේ මේ මාර්‍ග පිළිවෙත් මිනිස් ලොවට, දොව් ලොවට, නිවනට පමුණුවා යයි. මෙසේ සර්‍වත්‍ර ගාමිණී ප්‍රතිපත් දන්නා නුවණ තුන්වන ඥානබලයි.
4. ස්කන්ධයන්ගේ නානාත්‍ව දන්නා නුවණ ද ආයතනයන්ගේ නානාත්‍ව දන්නා නුවණ දැයි මෙසේ අනෙක ධාතු නානාධාතුලොක දන්නා නුවණ සතරවන ඥානබලයි.
5. හිනාධිමුක්ත සත්ත්වයෝ ද ප්‍රණීතාමුක්ත සත්වයෝ ද ඇති. අතීත, අනාගත, වර්තමාන යන තුන් කල්හි මැ හීනාධිමුක්තික (ලොමක අදහස් ඇති) සත්ත්වයෝ හිනාධි මුක්තිකයන් සෙවන භජන පයුරුපාසන කෙරෙත්. ප්‍රණීතාධිමුක්තික (කල්‍යාණිඅදහස් ඇති) සත්ත්වයෝ ප්‍රණීතාධිමුක්තිකයන් සෙවන භාජන පයුරුපාසාන කෙරෙහි සත්ත්වයන්ගේ නානාධිමුක්තිකත්ව දන්නා නුවණ පස්වන ඥානබලයි.
6. පර සත්ත්වයන්ගේ පරපුද්ගලයන්ගේ ලොක ශාශ්වතයැ ලොක ආශාශ්වතයැ යනාදින් ගන්නා ශාශ්වත උච්ඡේද දෘෂ්ටි සංඛ්‍යාත ආශය දන්නා නුවණ ද අන්තද්වය හැර සිටියකට සියලු දහම්හු පටිච්චසමුප්පනයහ’යි උපදනා අනුලොමක්‍ෂාන්ති යයි ද යථාභූත යයි ද කියන ලද ආශය දන්නා නුවණ ද කාමරාගාදී අනුශය සංඛ්‍යාත අනුශය දන්නා නුවණ ද සත්ත්වයන්ගේ චරිත අධිමුක්ති දන්නා නුවණ ද මහාරජස්ක අල්පරජස්ක සත්ත්වයන් දන්නා නුවණ ද ශ්‍රද්ධාදී මෘදු ඉදුරන් ඇති, එසේ ම තියුණු ඉදුරන් ඇති, සවාකාර, ස්වාකාර, භව්‍ය අභව්‍ය සත්ත්වයන් දන්නා නුවණ ද යන මේ සවන ඉන්‍ද්‍රිය පරාපරත්‍ව ඥානබලයි.
7. ප්‍රථමධ්‍යානාදි ධ්‍යාන ධර්‍මයන්ගේ ද අෂ්ටධිමෝක්ෂයන්ගේ ද සවිතර්‍ක-සවිමාරාදි සමාධීන්ගේ ද නව අනුපූර්‍ව සමාපත්තීන්ගේ ද හානභාගිය වූ සංක්ලේශය විශේෂබාගිය වූ වොදානය දන්නා ඒ ඒ සමවතින් නැගීසිටීමේ දන්නා නුවණ සත්වන ඥානබලයි.
8. අතීතාපරිමිත කාලයෙහි වූ ස්කන්ධ සන්තානයෙහි පවත්නා නුවණ අටවන ඥානබලයි.
9. කුශලාකුශල කර්‍ම කළ සත්‍වයන් තමන් තමන් කළ කර්‍ම වශයෙන් සුගතියෙහි දු අගතියෙහි දු සුව දුක් විදිනවුන් විශුද්ධ වූ අමානුෂ වූ දිව්‍ය චක්‍ෂුසිත් දන්නා නුවණ නවවන ඥානබලයි.
10. ආස්‍රවක්‍ෂය කළ මෙයින් අනාස්‍රව වූ මෙතොවිමුක්ති පඤ්ඤා විමුක්ති සංඛ්‍යාත නිර්වාණලබ්බත වූ ඵලසමාපත්ති සම වැද වාසය කෙරෙයි දන්නා නුවණ දසවන ඥාන බලයි.
(විස්තර සඳහා මහාසීහනාද සූත්‍ර සම්මොහවිනොදනී විභඞග අටුවා ධර්‍මප්‍රදීපිකා යන පොත්)
(කර්තෘ: ලබුගම ලංකානන්ද හිමි)
(සංස්කරණය නොකළ)
