'ද සොයිසා චරිතය'
මෑත යුගයෙහි විසූ දානපති චාර්ලිස් හැන්රි ද සොයිසා (බ.) සාමදාන විනිශ්චයකාරතුමාගේ ජීවිත කථාව විස්තර වශයෙන් දැක්වීම පිණිස කළ අතිවිශාල සංග්‍රහයෙකි. 'දිනපතා ප්‍රවෘත්ති' පත්‍රයෙහි කර්‍තෘව සිටි සී. දොන් බස්තියන් මහතා විසින් ක්‍රි.ව. 1904 දී කරන ලද්දේ ය. ද සොයිසා පෙළපත අභිවෘද්ධියට පත් තැන් සිට ලෝවැඩ තකා කළ කෘතීන් ස්මරණයෙන් මහජනයාගේ කෘතඥතාව දැක්වීමට සැලැස්වීම ග්‍රන්ථය සම්පාදනයට හේතුව ය.
මහත් වියදමක් දරා පළකරවා තිබෙන මේ ග්‍රන්ථය විශාලතම සිංහල චරිත කතාව වන්නේ ය. ශෞභ්‍යත්වයෙන් හා අලංකාර මුද්‍රණයෙන් ලංකාවෙහි පළ වූ ග්‍රන්ථයන් අතරෙහි එය ගෙන තිබෙන උච්ච ස්ථානය මේ තාක්ම නොසෙල් වී සිටී. සෑම පිටක ම අමුතු වර්‍ණයේ ලියවැලක් සහිතව මුද්‍රිත ඔක්ටේවෝ පිටු 900කින් යුක්ත ය. ද සොයිසා පෙළපතේ සියල්ලන් සහ ඔවුන් විසින් මහජනයාගේ ප්‍රයෝජනය පිණිස කරවන ලද පල්ලි, ආරෝග්‍යශාලා, විද්‍යාල, අම්බලම් ආදිය ද ඔවුන් ලත් අස්ත කස්තාන, ස්තූති පත් කුසලාන ආදිය පෙන්වන ඡායාරූප රාශියක් ද පොතෙහි ශොභනත්වයට සරිලන අයුරු ඇතුළත් කොට තිබේ. පරිච්ඡේද 14කට සියලු තොරතුරු බෙදා ඇත්තේ ය. ද සොයිසා මහතාගේ මුත්තණුවන්ගේ පටන් සඳහන් තොරතුරු අතර ඔවුන්ගෙන් සැලසුණු සෑම සේවයක් ම ඇර දැක්වීමට ග්‍රන්ථ කර්තෘ මහත් පරිශ්‍රමයක් ගෙන තිබෙන බව පෙනේ. ඒ නිසා එළිවී ඇති ගැමි පුවත් එදා මෙරටෙහි පැවැති සමාජ පරිසරයත් ගමනාගමන ක්‍රමත් වටහා ගැනීමට උපකාරී ව සිටී. කොළඹ ප්‍රර්‍ථනා සූතිකාගාරය, නයනා රෝග්‍යශාලාව හා නොයෙක් පළාත්හි පිහිටුවා ඇති මහජන ආයතන ආදියේ සම්භවයට පුරෝගාමී ව සිටි චාර්ලිස් හැන්රි ද සොයිසා (බ.) මහතාගේ මේ චරිත කථාව අනාගත ජනයාට අනුස්මරණ ග්‍රන්ථයක් වන බව කිය යුතුය. අමාරු වචනවලට අර්‍ථ දෙන ගැටපද විවරණයක් ද ග්‍රන්ථාවසානයෙහි වෙයි.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1956)
(සංස්කරණය නොකළ)
