අංගම් පොරය
සිංහල රජුන් දවස පැවැති ද්වන්ද්වයුද්ධ විශේෂයකි. අංග යනු ශරීරයට හෝ ශරීරාඞ්ගවලට ද පොර යනු සටනට ද ව්‍යවහාරයි. මෙය රජුන් ඉදිරියේ විනෝදය පිණිස පවත්වන ලද යුද්ධ ක්‍රීඩා විශේෂයක් වශයෙන් ද හැඳින්වේ. සාමාන්‍යයන් එකකුගේ අතපය සිඳෙන තුරු හෝ මරණය වන තුරු රණශූරයන් දෙදෙනකු මිටින් හෝ කඩුපලිස් ගෙන හෝ මුගුරුවලින් හෝ තම තමන් උගත් සරඹවලට අනුව දක්ෂ ලෙස සටන් කර ගැනීමට අංගම්පොර යන නාමය ව්‍යවහාර වූ බව පොතපතින් හෙළි වේ.
අංගම් සරඹ ආදි සංග්‍රාම විද්‍යාව පිළිබඳ විවිධ අංශ පුහුණු කිරීම පුරාණ කාලයේ දී මරුවල්ලිය හා සුධලිය නමින් හැඳින්වුණ උභය පාර්ශ්වයන්ට අයත්, යුද සරඹ පුහුණු කරවන මධ්‍යස්ථානවල සිදුකළහ.මින් එක් ස්ථානයකින් පුහුණුව ලැබූවෝ නිතර ම අනික් ස්ථානයෙන් හරඹ උගත් අයට විරුද්ධව තරග බිමට බසින්නෝ වූහ. මේ මධ්‍යස්ථාන දෙකේ ප්‍රධානීහු සුධලියේ මුහන්දිරම් නිලමේ, මරුවල්ලියේ මුහන්දිරම් නිලමේ යන නම්වලින් හඳුන්වනු ලැබූහ. නොයෙක් දෙනා ලබා ගැනීමට ආශා කළ මේ පදවි දෙක 1815 දී ඉංග්‍රීසීන්ට කරන ලද උපකාරවලට සැලකීමක් වශයෙන් තමන්ට පවරන ලෙස මොල්ලිගොඩ, පලිපාන යන දෙදෙනා ඉල්ලා සිටි බැවින් ඒවා ඔවුනට පැවරූ බව ඩොයිලි මහතා කියයි. එක් එක් මධ්‍යස්ථානයක් අංගම් සරඹ පුහුණු කරවන සරඹ ශාලාවකින් ද යුද්ධ භූමිය කරා පෙරහැර සමඟ ගමන් කිරීමෙහි දී භටයන් උත්කර්ෂවත්භාවයට හා ධෛර්යයට පමුණුවන නැට්ටුවන් හා වාදකයන් පුහුණු කරවන ඉලංගම් මඩුව හෙවත් ඉලංගම නමින් හැඳින්වුණ ශාලාවකින් ද යුක්ත විය. රාජසිංහ I රජු දවස ගෝවේ පෘතුගීසීන්ගේ ආරක්ෂාවෙහි විසූ කොනප්පු බණ්ඩාර (පසුව විමලධර්ම I) එහි දී අංගම් කොටාගෙන ගජබාහු නම් රණශූර කප්පිත්තා මැරූ බව හා ඔහු ලංකාවේ ඉලංගම්වල හරඹ උගත් බව ද, පළමුවන රාජසිංහ රජු ප්‍රතිකාලුන්ට විරුද්ධව සටන් කිරීමේ දී අතුරුගිරි කෝරළය, හේවාගම් කෝරළය, කොරතොට යන ප්‍රදේශවල ආරච්චිවරුන් ළඟට කැඳවා, හෝකන්දර හේවායන් ගෙන්වා ඉලංගම්වල පලිසක්කාරයන් දහසක් ද දී යුද්ධ භූමියෙහි පසු පාර්ශ්වයට පැන කොටන්නට යැවූ බව ද රාජාවලියෙහි සඳහන් වන බැවින් ඉලංගම් ද යුද සරඹ උගන්වන ස්ථානයක් වශයෙන් සැලකිය හැක. කඩු හරඹාදිය පුහුණු කරවන ඉලංගම් හැර රජුගේ නාටිකාඞ්ගනාවන් පුහුණු කරවන නැටුම් ඉලංගම හා ඉන්ද්‍රජාල, පිනුම්, බොරු කකුල් දමා ඇවිදීම්, නැටුම් ආදිය පුහුණු කරවන වාහල ඉලංගම යයි තවත් ආයතන දෙකක් ද විය. මේ ආයතනවල ප්‍රධානීහු නැටුම් ඉලංගමේ මුහන්දිරම් නිලමේ, වාහල ඉලංගම් මුහන්දිරම් නිලමේ යන නම්වලින් හඳුන්වනු ලැබූහ. සාමාන්‍ය භටයන් පුහුණු කරවීම සඳහා පැවැති ආයතන හැර රජ කුමරුවන්ට කඩු හරඹාදිය පුහුණු කරවීම සඳහා රජවාසල විශේෂ සරඹ ශාලාවක් හා ඉලංගම් මඩුවක් ද තිබුණේ ය.
අංගම් පොර පුහුණුවීමේ දී ඇත්දළෙන් කරන ලද කාදුව සහිත දැවමුවා කඩු හා වියූ පලිස් යොදන ලදි. ඕමට්ට, උම්මට්ට, මට්ට, විමට්ට යයි කඩු සරඹයේ ප්‍රධාන අඞ්ග හතරකි. පහළට කැපීමට ඕමට්ට යයි ද ඉහළට කැපීමට උම්මට්ට යයි ද කඩුවෙන් ඇනීමට මට්ට යයි ද ව්‍යවහාර කර තිබේ. සෙසු පහර සියල්ල විමට්ට නම් විය. දැවමුවා කඩුවෙන් හරඹ කර පුරුදු පුහුණු වූ පසු ලෝහමය කඩුගෙන කෙසෙල් කඳන්, නාඹ තල් ගස්, එල්වන ලද කුරුම්බා හා මිනිස් රූ (පඹයන්) ද කපා කොටා වැඩිදුරටත් යුද සරඹ පුහුණු කරන ලදි. අංගම්පොර පුරුදු පුහුණු වූ යුද්ධ හමුදාවට පනික්කි හමුදාව යන නම ව්‍යවහාර විය. පෘතුගීසීන් සමඟ 1638 දී සිංහලයන් කළ සටන ආරම්භ වන්නට මත්තෙන් කුලතුංග මන්ත්‍රී සහ සෙනරත් මුදලි විසින් සිය සතුරන් කෙසෙල් කඳන්වලට ද කුරුම්බාවලට හා පඹයන්ට ද සමාන කර නිග්‍රහ කිරීමෙනුත් සපුමල් කුමාරයාගේ පනික්කි හමුදාව යාපා පටුනට වැද සටන් කර ජය ගැනීමෙනුත් පළමුවන රාජසිංහ රජු ඉලංගක්කාරයන් දහසක් හා ඉලංගම්වල පුහුණුව ලැබූ පනික්කි රාළලාගෙන් යුත් යුද්ධ හමුදාවක් මෙහෙයවා පෘතුගීසි හමුදාව විනාශ කිරීමෙනුත් සිංහල භටයන්ට ලබා දී තිබුණ පුහුණුව කෙබඳු දැයි සිතිය හැක.
අංගම්පොර පවත්වන භූමිය මණ්ඩලාකාර හෝ චතුරස්‍රාකාර වේ. ඊට අකාඩය, පොරභූමිය, අංගම් මැඩිල්ල, අංගම් මඩුව ආදි නම් ද, අංගම් පොරයෙහි විශේෂ දක්ෂතාවක් ඇති රණශූරයන්ට පනික්කිරාළ යන නම ද, අංගම් පොර වැදීමට අංගමේ කොටා ගැනීම යයි ද ව්‍යවහාර විය. මල්ල පොර බැදීම සඳහා පිළියෙල කළ තැන අක්ඛාවාට නමින් පාලි භාෂායෙහි ද අකවළු හෝ අකාඩ යී පැරණි වහරෙහි ද පැවැති බව ජාතක අටුවා ගැටපදයෙන් හෙළි වේ. බදුල්ලේ සිට මහනුවර දළදා මාළිගය කරා යන වන්දනාකරුවකුට මඟ පෙන්වන ආකාරයෙන් 17 වන සියවසේ මුල් භාගයෙහි විරචිත 'මඟ සලකුණ' නමැති කාව්‍යයෙහි සෙංකඩගල නුවර පල්ලේ වාසලට නුදුරුව තිබුණ අතීතයේ දී සෙබළුන් අංගම්පොර අරින අංගම් මැඬිල්ලක් ගැන මෙසේ සඳහන් වේ:-
"ගම් බිම් පිණිස ඇවිදින් එක රාසිය ට
නම් ගම් කිය කියා උනුනුන් වේග කො ට
අංගම් පොර අරින පෙර සෙබළුන් එව ට
අංගම් මැඬිල්ලෙන් එළි බසු වී සතු ට"
ඇතැම් විට ගැඹුරු වළක් (ළිඳක්) සාරා එහි බැස අංගම්පොර වැදුණ බව ද සඳහන් වේ. සුධලිය, මරුවල්ලිය යන සෙබළ ආයතනාදිය පිළිබඳව ජෝන් ඩේවි මහතාගේ 'ලංකාවේ අභ්‍යන්තර පෙදෙස් පිළිබඳ විස්තරයක්' ('An Account of the Interior of Ceylon') නමැති ග්‍රන්ථයේ මෙසේ සඳහන් වේ:- "පුරාණ කාලයේ දී මුළු රට ම සුධලිය, මරුවල්ලිය යන සෙබළ ආයතන කණ්ඩායම් දෙක අතර බෙදා තිබුණේ ය. ඉන් එක කණ්ඩායමක හෙවත් පක්ෂයක රණ ශූරයෝ හැම විට ම අනික් පක්ෂයේ ශූරයන් සමඟ තරඟ බිමට බසින්නෝ වූහ. මිටින් හෝ කඩුපලිස් ගෙන හෝ මුගුරුවලින් හෝ ඔව්හු ද්වන්ද්ව යුද්ධ කළහ. රාජ සභාවන්හි කඩු සරඹාදි අවි සිප් දැක්වීම ද ඔවුන්ගෙන් ඉටුවිය. මිනිසුන් අතර වෛරය හා කලහ ආදිය පැතිරීමට එය හේතු වූ බැවින් පසු කාලයෙහි ලේ සොල්වන අවිගැටුම් අත්හැර දමන ලදී. දිවයිනෙහි ඒ ඒ කොටස්වල සිටි කඩුසරඹ කණ්ඩායමක් පාසා එය පුහුණු වීමට කැමති කවරකුට වුවත් ඉගැන්වීමට සැදී පැහැදී සිටි ආචාර්යවරු දසදෙනකු බැගින් වූහ. අලුතෙන් රජකෙනකුන් පත් කර ගත් කල ඔහු හමුවෙහි අවි සිප් දැක්වීමට ද ඔවුහු සහභාගි වූහ. ක්‍රීඩා සරඹ, අශ්වාරෝහණ, කඩු සරඹ, ගොන්පොර, එළුපොර, අලිපොර ආදිය නැරඹීමෙහි ද ලක්දිව රජවරු ආසක්ත භාවයක් දැක්වූහ. අවසන් රජු සමයෙහි මෙබඳු දේ නොපවත්වා හරින ලදී." පොළොන්නරුව ස්වකීය රාජධානිය කරගත් නිශ්ශංකමල්ල රජු මෙබඳු විනෝද ක්‍රීඩා නැරඹීමෙහි යෙදුණ බව එතුමාගේ ශිලාලිපිවලින් හෙළි වේ.
රණශූරයන්ට ගම්බිම්, තනතුරු, තාන්නමාන්න දීම පෙර පටන් ව්‍යවහාරයෙහි පැවති සිරිතකි. සුධලියේ සහ මරුවල්ලියේ රණශූරයන්ට ද රජවරුන්ගෙන් ගම්බිම් ආදිය ලැබී තිබුණේ ය.
එච්.සී.පී. බෙල් මහතා කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කය පිළිබඳව සපයන ලද වාර්තාවෙහි සුධලිය, මරුවල්ලිය පාර්ශ්ව අතර ඇති වූ අංගම්පොර දෙකක් ගැන පුවතක් සඳහන් කරයි. සුධලිය පාර්ශ්වයේ රණශූරයකු සමඟ සටන් කරන ලෙස මහ වාසලින් අණ ලැබූ මරුවල්ලියේ කඩු ශිල්පියෙක් තමා අංගම්පොරයෙන් ජයගෙන ආපසු පැමිණීම සැක සහිත යයි භාර්යාවට කියා ඉදින් සටනින් මිය ගියහොත් ඇගේ කුස උන් දරුවා පිරිමි වුව ද ගැහැනු වුව ද පරම්පරාගත ශිල්පය ඔහුට හෝ ඇයට උගන්වන ලෙස නියම කර පිටත් විය. අංගම් කොටා ගැනීමෙන් ඔහු මිය ගියේ ය. බිරිඳට ලැබුණේ ගැහැනු දරුවෙකි. වෙළඳුන් පිරිසක් සමඟ මාලව දේශයට පිටත් කර ඇයට කඩු සරඹය පුහුණු කරවන ලදි. පිරිමියකු මෙන් වෙස් වළාගත් ඕතොමෝ රාජ සභාවට ගොස් සුධලියේ කවර රණශූරයකු සමඟ වුව ද සටන් කිරීමට කැමති බව ප්‍රකාශ කළා ය. සුධලියේ රණශූරයා සමඟ බඹ හතක් ගැඹුරු වළක බැස සටන් කළ ඕතොමෝ තම ප්‍රතිමල්ලයා මරා තමා කවරෙක් දැයි රජුට හෙළි කළා ය. එයින් සතුටට පත් රජ ඇතුන් පස් දෙනකු ද ගම්වර කීපයක් ද සත්කෝරළේ දිසාපති තනතුර ද දී ඇයට ඒදඬුවාවේ විසීමට අවසර දුන්නේ ය. ඇය විසූ ස්ථානයට අද දක්වා ඒදඬුවාවේ වලව්වේ වත්ත යන නම ව්‍යවහාර වේ.
අංගම්පොර සඳහා පිටත්වීමට ශුභ මුහූර්ත හා තිලක දීමට ගතයුතු ඖෂධ වර්ගාදිය ද පිළිබඳව, ලක්දිව ව්‍යවහාරයෙහි පැවති පැරණි ජ්‍යෝතිෂ ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ.
අංගම් පොරයේ ප්‍රභවය කවර කලෙක වී දැයි නිශ්චය කළ නොහැකි වුව ද එය ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් විවිධ නාමයන්ගෙන් හඳුන්වන ලදුව ලෝකයෙහි ව්‍යාප්තව පැවති බව සැලකිය හැක. රජුන් ඉදිරියේ විනෝදය සඳහා සටන් කිරීමට මෙන් ම යුද්ධ කටයුතු සඳහා ද භටයන්ට යුද්ධ ශිල්පය ඉගැන්වීම ලක්දිව ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් පැවත ආයේ ය. අංගම්පිටිය යනු ස්ථාන නාමයක් වශයෙන් අද වුවත් ලංකාවේ නොයෙක් පළාත්වල ව්‍යවහාර වේ. 15 වන සියවසේ උඩරට රජකළ සෝජාත සිටු රජු ශ්‍රී පරාක්‍රමබාහු රජු වෙත වැඩට යන මිනිසුන් නේවා අවුරුදු පතා එවන අයබදු නේවා අංගම්පොර ඇර හුන් බව රාජාවලියෙහි සඳහන් වේ.
මල්ලපොර, ශස්ත්‍ර විද්‍යා, අඞ්ක, ගජවාහ්‍යාලි, තුරගවාහ්‍යාලි, මේෂ, කුක්කුට, ලාවකාදි විනෝද ක්‍රීඩා රාශියක් විවේක කාලය ප්‍රීතියෙන් ගත කිරීම සඳහා පැරණි රජවරුන් හමුවෙහි සන්දර්ශනය කැරැවූ බව මානසොල්ලාසාදි ග්‍රන්ථවලින් හෙළි වේ.
ඇම්බැක්කේ දේවාලයේ ඇති දඬුමුවා කැටයම් අතර දකුණතින් පළිහ ද වමතින් කඩුව ද ගෙන දකුණු පය පෙරට තබා සිටින රණශූරයකුගේ විලාසය දැක්වෙන කැටයමක් වේ. එයින් අංගම් පොරට සැරසී සිටින රණශූරයකුගේ විලාසය මොනවට පෙනේ. හඟුරන්කෙත මහා දේවාලයට අයිති දේවඅංගම් වස්ත්‍රය නමින් හැඳින්වෙන සිතුවම් කළ රෙද්දකින් පිටපත් කරගත් චිත්‍ර කීපයක් පී.ඊ.පී. දැරණියගල මහතා රාජකීය ආසියාතික සමිති සඟරාවේ පළ කර තිබේ. ඒ සිතුවම්හි කඩු ඇතැමකුගේ දකුණතෙහි ද ඇතැමකුගේ වමතෙහි ද වේ. අංගම්පොර සඳහා අත්දෙකම දක්ෂ ලෙස ක්‍රියා කරවීමට සමර්ථභාවයක් තිබිය යුතු බව මින් හෙළිවේ. බලන්ගොඩට නුදුරු උග්ගල් අලුත් නුවර දේවාලය, ගඩලාදෙණි විහාරය හා මහනුවර දළදා මාළිගය ආදී ස්ථානවල ද අංගම් පොර, මල්ල පොර ආදියෙහි යෙදෙන රණශූරයන්ගේ සිතුවම් දක්නට ලැබේ.
යුදසරඹ පිළිබඳව සිංහලයන් කෙරෙහි පැවැති දක්ෂභාවය විදේශිකයන්ගේ ද ප්‍රශංසාවට භාජන වී තිබේ. 1669 දී ලන්දේසීන් යටතේ සේවය කළ ස්වීඩන් ජාතිකයකු වූ ජාගන් ඇන්ඩර්සන් යුද සරඹය සම්බන්ධයෙන් සිංහලයන්ගේ දක්ෂභාවය ගැන සඳහන් කරමින් මිනිසුන් දෙදෙනකුගේ හෝ තිදෙනකුගේ හිසට උඩින් පැන උවමනා තැනැත්තාගේ හිස කපා ගෙන සිය සෙන්පතියා කරා ආපසු පැනීමෙහි සමත් වූවන් සිටි බව කියයි. ශ්‍රී වික්‍රමරාජසිංහ රජු දවස විසූ රත්වත්තේ, ලෙව්කේ, ගලගොඩ සහ ඇරැව්වාවේ දිසාපතිවරුන් අතිදක්ෂ කඩු ශිල්පීන් වශයෙන් හඳුන්වා තිබේ.
(සංස්කරණය:1963)
