අග්නි දිග ආසියානු සාමූහික ආරක්ෂක ගිවිසුම
ඵලදායි වූ ද අව්චිඡජින්න වුද ආත්මෝප කාරය හා අන්‍යෝන්‍ය ආධාරය සාමාජික රටවල ලබාදිමේ අදහසින් ඔස්ට්‍රේලියාව, ප්‍රංසය, නවසීලන්තය, පකිස්ථානය, පිලිප්පයින් දූපත්, තායිලන්තය, එක්සත් රාජ්‍යය හා එක්සත් ජනපද රාජ්‍යය යන රටවල නියෝජිත පිරිසක් මැනිලාහි දී එක්රැස්ව 1954 සැප්තැම්බර් මාසයේ 8 වනදා අත්සන් තබා ඇතිකර ගනු ලැබු දේශපාලන සම්මුතියකි.
එවක බ්‍රිතාන්‍යයේ විදේශ කටයුතු භාර ලේකම් තැන වූ ඇන්තනී ඊඩන් මහතා ද, එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ රාජ්‍ය ලේකම්වර ජෝන් පොස්ටර් ඩලස් මහතා ද 1954 අප්‍රියෙල් මස 13 වනදා ලන්ඩනයේ දී හමු වී පවත්වන ලද දෙදිනක සාකච්ඡාවකින් පසු ඔවුන් විසින් වැදගත් ඒකාබද්ධ ප්‍රකාශනයක් නිකුත් කරන ලදී. ඉන්දු චීන යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් ඒ දිනවල පවත්වන ලද සාකච්ඡා අවසන් වූ වහාම බ්‍රිතාන්‍ය හා ඇමෙරිකානු ආණ්ඩු මගින් අග්නිදිග ආසියානු ආරක්ෂක ගිවිසුමක් කෙටුම්පත් කිරීමට ඔවුන් (ඊඩන්, ඩලස්) දෙදෙන එකඟ වූ බව මේ ප්‍රකාශනයෙහි ගැබ් විය. ජිනිවා සාකච්ඡාවන්හි ප්‍රතිඵලය වූයේ ඉන්දු-චීන යුද්ධය සමථයකට පත් කොට යුද්ධය නතර කිරීමේ ගිවිසුමකට 1954 ජුලි මස 21 වනදා අත්සන් තැබීමය. අග්නිදිග ආසියානු සාමූහික ආරක්ෂක ගිවසුම ඇති කර ගන්නා ලද්දේ මින් පසුවය.
1954 සැප්තැම්බර් 6 දින රැස්වීමකට සහභාගි වූ ඉහත සඳහන් රටවල් අටේ ම නියෝජිතවරු තෙදිනක සාකච්ඡාවකින් පසු ඒකමතිකව 1954 සැප්තැම්බර් 8 වනදා ගිවිසුමට අත්සන් තැබූහ. වගන්ති එකොළසකින් යුත් මේ ගිවිසුමෙන් ආසියාතික රටවල යුද්ධ ඇතිවීම වළක්වා එහි සාමය ඇති කරවීම ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන පරමාර්ථය බව ප්‍රකාශ විය.
අග්නිදිග ආසියානු ගිවිසුම් සංවිධානය (සියැටෝව):
1955 පෙබරවාරි 23 දින දී සාමාජික රටවල් අටේ විදේශ ඇමතිවරු බැංකොක් නගරයේ රැස්ව ගිවිසුම් සංවිධානය පිහිටවුහ. ප්‍රංසය හැර අනිකුත් සාමාජික රටවල් ආර්ථික හා සමාජ ශුභසිද්ධිය සලසාලීම වස් 1950 දී පිහිටුවන ලද "කොළඹ ක්‍රමය" හා සම්බන්ධව සිටින බැවින් මේ ගිවිසුම් සංවිධානය අඩු වශයෙන් පළමු කොට ආරක්ෂක ක්‍රම සම්බන්ධයෙන් වත් ක්‍රියා කල යුතු යැයි තීරණය කරගන්නා ලදී.
අභ්‍යන්තර හෝ බාහිර හෝ සෑම ආක්‍රමණ යකටම විරුද්ධව ක්‍රියාකිරීමට මේ ගිවිසුමෙන් බලය ලැබෙන බවත් ලෝකයේ රටවල් සමහරක සාමය රැකීමට මේ තාක් එක්සත් රාජධානිය පමණක් සතුව තුබුණු අයිතිය මේ ගිවිසුම නිසා ඇමෙරිකාවට ද පැවරෙන බවත් මේ සම්බන්ධයෙන් ඇමෙරිකානුන් පළකරන මතයයි. කාම්බෝජය, ලාඕස් හා දකුණු වියට්නාමයේ දේශපාලන නිදහස හා ඒ රාජ්‍යන්හි අභින්නතාව රැකගැනීමට ඉවහල් වන එකම වගකීමක් මේ ගිවිසුමේ ඇති බව ප්‍රංසය විශ්වාම කරයි. කෙසේ නමුත් ඉන්දියාව, බුරුමය, ලංකාව හා ඉන්දුනීසියාව යන රටවල් මේ ගිවිසුම් සංවිධානයට බැදීමට කැමති නොවීය. "ප්‍රජාවගේ සිත් සතන්හි" චකිතයක් හා අවිශ්වාස භාවයක්" මේ සංවිධානය නිසා ඇති වන බව ඉන්දියානු අගමැති නේරු මහතාගේ අදහස විය. මේ ගිවිසුම සංවිධානය ආසියාවේ ආරක්ෂාවට හා එහි වැසියන්ගේ ජාතික නිදහසට විරුද්ධව එල්ල කරන ලද අවියක් හැටියට රුසියන්වරු හැඳින්වූහ. මෙහි අරමුණ වනුයේ ජීනීවා ගිවිසුම බිඳ දැමීමත් ආසියාතික රටවල අභ්‍යන්තරික දේශපාලන කටයුතුවලට ඇඟිලි ගැසීමට ආක්‍රමණික කණ්ඩායමක් සංවිධානය කර ගැනීමත් ආසියාතිකයන් එකිනෙකා කෙටවීමත් යයි චීන අගමැති චෞඑන්ලායි මහතා පළ කළේය.
(සංස්කරණය:1963)
