අග්‍රහාර
භාරත දේශයෙහි පැරණි රජවරුන් අග්‍රදේය කොට බ්‍රාහ්මණයන්ට පුදන ලද ගම්බිම් අග්‍රහාර නමින් හඳුන්වනු ලැබීය. බ්‍රාහ්මණයන් ගේ වාසයට යෝග්‍ය යයි සම්මත කොට ගත් නන්ද්‍යාවර්තය, පද්මකය, දණ්ඩකය, සර්වතෝභද්‍රය යි සිවු වැදෑරුම් වූ ග්‍රාමයන් අතුරෙන් නන්ද්‍යාවර්තග්‍රාමයෙහි එක්තරා කොටසක් මෙනමින් හැඳින්වෙතැ යි මානසාර වාස්තු ශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් වේ.
මහාභාරතයේ නොයෙක් තන්හි අග්‍රහාර යන්න සඳහන් වෙයි පුරාණ කාලයෙහි ඉන්දියාවේ නානා ප්‍රදේශවල අග්‍රහාර තුබුණු බවට පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂ්‍ය ඇත්තේ ය. තුන්වන ධ්‍රැවසේන (ක්‍රි.ව.653-54) නමැති වලභි රජු විසින් කරන ලද අග්‍රහාර දානයක් ගැන තොරතුරු ඉන්දියා ශිලා ලේඛන සංග්‍රයෙහි පළමුවැනි කාණ්ඩයේ දක්නා ලැබේ. හර්‍ෂ රජු තම විසිපස්වන රාජ්‍යවර්ෂයේ (ක්‍රි.ව.631) දී කළ අග්‍රහාර දානයක් පිළිබඳව ඔහුගේ මධුබන් තඹ සන්නසෙහි සඳහන් වෙයි. ත්‍රිභූවන මල්ල (වික්‍රමාදිත්‍ය IV) නමැති චාලුක්‍ය රජුගේ බිසවක වූ ලක්ෂාමා දේවි අග්‍රහාර අටළොසකින් සැදුණු ධර්මපුරය පාලනය කළ බව ධාර්වාඩ් දිස්ත්‍රික්කයේ ඩම්බල් බලකොටුවට නුදුරු සිද්ධස්ථානයක තිබී හමුවූ එකොළොස්වන සියවසට අයත් ශිලාලිපියෙකින් හෙළි වෙයි. එම දිස්ත්‍රික්කයේ නර්ගුණ්ඩි නගරයේ ජෝඩ් හනුමන්තා දෙවොලෙහි තිබී සොයාගත් ශිලාලිපියක එහි වූ අග්‍රහාර අටළොසෙන් මුළු ප්‍ර‍දේශය ම ශෝභාමත් වූ බවත් එයින් නර්ගුණ්ඩි අග්‍රහාරය අන් සියල්ලට ම වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ වූ බවත් දැක්වේ. දැනුදු මදුරාසි ප්‍රදේශයේ ඇති දලවායි අග්‍රහාර, රාවිච්චෙට්ටු අග්‍රහාරමු ආදි ග්‍රාමනාමවලින් අතීතයෙහි එහි අග්‍රහාර තුබුණු බව පැහැදිලි වෙයි.
ලංකාවෙහි දකුණු පළාතේ ගමක් අග්‍රහැරය නමින් ප්‍රසිද්ධව තිබීම මෙරටෙහි ද අග්‍රහාර තුබුණු බවට සාක්ෂ්‍යයක් සේ ගත හැකිය. කාව්‍යෙශ්ඛරයෙහි එන එක් පද්‍යයක අග්‍රහාර යන්න "අගහර"යි යොදාගෙන තිබේ.
(සංස්කරණය:1963)
