අගාඛාන්

ඉස්මායිලී නිකායේ ඉස්ලාම්වරුන්ගේ ආගමික නායකයා අගාඛාන් යන නාමයෙන් හැඳින්වේ.

අගාඛාන් I

(හසාන් අලි ෂා) 1800-1881: 

"අගාඛාන්" යන පදවි නාමය පළමුවෙන් ම පිරිනමනු ලැබුවේ මොහුටය. පර්සියාවෙහි උපන් ඔහු බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුවේ ආරක්ෂාව යටතේ බොම්බායෙහි පදිංචි විය. මොහු මහමත්තුමාගේ දුව වූ ෆාතිමාගෙන් කෙළින් ම පැවතෙන්නෙකැයි විශ්වාස කරනු ලැබේ. ඔහු හා පර්සියානු රජ පවුල අතර නෑ සබඳකම් පැවැතිණ. ඔහු සරණ පාවා ගත්තේ පර්සියාවේ ෆතේ අලි ෂා තුමාගේ දියණියන්ය. කුරුස යුද්ධ පැවති වකවානුවේ දී මොහුගේ මුතුන් මිත්තන් මිසරයේ රජ කළ බව පෙනේ. මොහු කර්මන්හි අග්‍රාණ්ඩුකාර තැන වශයෙන් ෆතේ අලි ෂා විසින් පත්කරනු ලැබුවේය. ස්ථිර ගතියත් තියුණු බුද්ධියත් හේතුකොටගෙන ඔහුගේ එම පාලන කාලය කැපී පෙනිණ. එහෙත් අන්තිමේ දී ෆතේ අලි ෂාගේ අප්‍රසාදයට ලක් වූ ඔහුට ඉන්දියාවට පලා යන්නට සිදුවිය. පර්සියාවේ සිට ඇෆ්ඝනිස්ථානය හරහා යද්දී පළමුවැනි අවකන් යුද්ධය පැවැති බැවින් ඔහු එම අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ගනිමින් ඉංග්‍රීසීන්ට උදව් කොට ඔවුන් හා මිත්‍ර විය. ඊට අවුරුදු කිහිපයකට පසු සින්ධු ප්‍රාන්තයේ දේශ සීමාවේ ගෝත්‍රික ජනයා මැඩලීමට ඔහු සර් චාල්ස් නේපියර්ට උදව් දුන්නේය. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් අගාඛාන් තම ආගමික නායකයා හැටියට පිළිගත්තෝය. අනතුරුව මොහු ඉන්දියාවේ පදිංචි වූ විට ඉංග්‍රීසින්ට යටත් මුස්ලිම් වැසියන්ගේ නායකයා ලෙස ආණ්ඩුව පිළිගත්තේය. තව ද ලොකු විශ්‍රාම වැටුපකුත් සමඟ මහෝත්තමවාචි ගෞරව පදයක් ඔහුට ප්‍රදානය කරන ලදී. එතැන් පටන් මරණ මොහොත දක්වා සිය ඉන්දියානු අනුගාමිකයන් අතර පමණක් නොව ඇෆ්ඝනිස්ථානය, පර්සියාව, අරාබිය, මධ්‍යම ආසියාව, සිරියාව, මොරොක්කෝව ආදි රටවල ඔහුගේ ආගමික ආධිපත්‍යය පිළිගත් සෑම දෙනා අතර ද හේ ස්වකීය ආගමික කටයුතු නොකඩවා ඉටු කරගෙන ගියේය. එමෙන් ම ඒ ජනයාගේ ගෞරවයට හා ප්‍රසාදයට ද භාජන වූයේය. උතුරු ඉන්දියානු දේශ සීමාවෙහි ප්‍රත්‍යන්ත ගෝත්‍රිකයන් කෙරෙහි ඔහුගේ බලපෑම ඉංග්‍රීසි ආක්‍රමණිකයන්ට අතිශයින් ප්‍රයෝජනවත් විය. මොහුගේ උදවුවෙන් ඉන්දියාවෙහි කලහකාරී මුස්ලිම්වරුන් මැඩපැවැත්වීමට ද හැකි විය. මොහු බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට පක්ෂව සිටි හෙයින් බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ ගෞරවාදරයට ද ලක් විය. ක්‍රීඩා ලෝලයකු වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ වූ ඔහු තුරඟ තරග කෙරෙහි උනන්දුවක් දැක්වීය. ධන කුවේරයකු වූ පළමු වන අගඛාන් සුඛෝපභෝගී ජීවිතයක් ගත කොට 1881 දී පරලෝ සැපත් විය.

අගාඛාන් II

(අගා අලි ෂා) 1885: 

පළමුවැනි අගාඛාන්තුමාගේ වැඩිමහල් පුත්‍රයා වූ මොහු අගාඛාන් පදවියට පත්වූයේ 1881 සිය පියාගේ මරණයෙන් පසුව ය. මේ කුමරා භාෂා ශාස්ත්‍ර හොඳින් උගත් අතර ම තම ආගම ධර්මය ගැන ද මනා අවබෝධයක් ලබා ගත්තේය. සිය පියා මෙන් මොහු ද ආගමික කාර්‍ය්‍යයන් හා වෙනත් කටයුතු නොපිරිහෙළා ඉටු කළේය. දේශපාලන සහ සමාජ කටයුතු කෙරෙහි ද සැලකිලිමත් විය. ආණ්ඩුකාරතුමා විසින් විශේෂයෙන් පත්කරන ලද සාමාජිකයකු වශයෙන් මොහු බොම්බායෙහි ව්‍යවස්ථාදායක මණ්ඩලයේ අසුන් ගත්තේය.

අගාඛාන්තුමා විවාහ කරගත් පළමු භාර්‍ය්‍යාවන් දෙදෙන ම අකල්හි මරණයට පත්වූයෙන් හේ ෆතේ අලි ෂාගේ මිණිබිරිය හා විවාහ විය. මෙම විවාහයෙන් පසු ටික කලක් බැග්ඩෑඩ් නගරයෙහි වාසය කළ මොහු පියාගේ කාලයේ දී ම කරච්චි නගරයට පැමිණියේය. මොහු පුත් තෙවෙනි අගාඛාන් කුමරා උපන්නේ එහිදීය. පියාගේ ඇවෑමෙන් අගාඛාන් II බොම්බායෙහි පදිංචියට ගියේය. දීප්තිමත් අනාගතයකට පා තබා හුන් ඔහුගේ අකල් මරණය සිය පියාගේ මරණයෙන් අවුරුදු 4කට පසු 1885 දී සිදු විය. මුස්ලිම් භක්තිකයන්ගේ ශුද්ධ නගරයක් වූ කර්බෙලාහි මොහුගේ මෘත දේහය මහත් ගරු බුහුමන් ඇතිව භූමදාන කරනු ලැබීය.

අගාඛාන් III

(අගා සුල්තාන්, සර් මහමද් ෂා) 1877-1957 : 

දෙවෙනි අගාඛාන්තුමාගේ එක ම පුත්‍රයා වූ මොහු 1885 දී ඉස්මායිලි නිකායේ නායක පදවියට පත් විය. 1905 දී මොහුට නයිට් නාමයක් ලැබුණේය.

නැගෙනහිර අප්‍රිකාවෙහි, මධ්‍යම ආසියාවෙහි සහ ඉන්දියාවෙහි මොහුගේ ආගමික අනුගාමිකයෝ බොහෝ වූහ. ඔවුන්ගේ ශුභ සිද්ධිය තකා මොහු කළ දෑ බොහෝය. සමස්ත ඉන්දියානු මුස්ලිම් සංගමය පිහිටුවීමෙහි ලා මොහු ද ප්‍රමුඛව ක්‍රියා කෙළේය. වරෙක ඒ සංගමයෙහි සභාපති පදවිය ද ඉසිලුවේය. 1906 දී මින්ටෝ සාමි වෙත යවනු ලැබූ මුස්ලිම් නියෝජිත පිරිසෙහි නායකයා මොහු විය. අලිගාර්හි වූ මුස්ලිම් විද්‍යාලය විශ්වවිද්‍යාල තත්ත්වයට උසස් කිරීමට මොහු උනන්දුව ක්‍රියා කළේය. ඉන්දියානු දේශපාලන කටයුතු කෙරෙහි මොහු දැක්වූ බලපෑම වැදගත් වේ. මොහු පළමුවන ලෝක මහා යුද්ධයේ දී ඉංග්‍රීසි නිලධාරින්ගේ අභිමතය පරිදි ක්‍රියා කිරීමට කිසිම පැකිලීමක් නොදක්වන ලෙස බ්‍රිතාන්‍ය විජිතයන්හි සිටින සිය අනුගාමිකයන්ට අවවාද කළේය. යුද්ධ කාලයේ දී ඔහු විසින් කරන ලද හිතවත් සේවයන් සලකා ඉංග්‍රීසි රජය ඔහු වෙත උසස් තත්ත්වයක් පිරිනැමීය.

1932 දී ජිනීවාහි පවත්වන ලද ලෝක නිරායුධ සම්මේලනයෙහි ද 1932 දී සහ 1934-1937 දක්වා ජාතීන්ගේ සංගමයේ සාකච්ඡා සභාවෙහි ද ඉන්දියානු නියෝජිතයා වශයෙන් පෙනී සිටියේ අගාඛාන් III තුමාය. 1937 දී ජාතීන්ගේ සංගමයේ පළමුවන ඉන්දියානු සභාපති වීමේ භාග්‍යය මොහුට ලැබුණේය. එහෙත් දෙවෙනි ලෝක මහා යුද්ධ කාලයේ දී මොහු දේශපාලන කටයුතුවලින් ඈත්වී ස්විට්සර්ලන්තයේ වාසය කළේය. අගාඛාන් පදවිය ලැබීම පිළිබඳ 60 වැනි සාංවත්සරිකෝත්සවයේ දී සිය වැසියෝ ඔහු දෙවරක් කිරා එම බරට සරිලන දියමන්ති තෑගි කළෝය. පාසල් තැනවීම හා වෙනත් මහජන වැඩ උදෙසා වැය කිරීමට ඔහු එම ධනය පරිත්‍යාග කළේය. 1947 දී හෙතෙම කැන් හි ගරු පුරවැසි බව ලැබුවේය.

1898 දී සිය මයිලණුවන්ගේ දියණියන් හා පළමු වරට විවාහ වූ අගාඛාන් තුමා ඉන් අවුරුදු 10කට පසු තෙරේසා මාලියානෝ නමැති ඉතාලි ජාතික කාන්තාවක සරණ පාවා ගත්තේය. විවාහයට පෙර ඇය ඉස්ලාම් භක්තිය වැලඳ ගත් බව දැක්වේ. මෙම විවාහයෙන් මොවුනට පුත්තු දෙදෙනෙක් වූහ. දෙවෙනි පුත්‍රයා වර්තමාන අගාඛාන්තුමාගේ (අගාඛාන් IV) පියා වූ අලිඛාන් කුමරා ය. වැඩිමහල් කුමරු කුඩා වියෙහි දීම මරණයට පත්වූයේ ය. 1926 දී තෙරේසා කුමරිය කලුරිය කළෙන් ඊට අවුරුදු තුනකට පසු අගාඛාන් තුමා නැවතත් විවාහ වූයේ ආංද්‍රෙ කාරෙන් නමැති බුද්ධිමත්, රූමත් ප්‍රංස කාන්තාවක් සමඟය. මුල සිට ම සිය අනුගාමිකයන්ගේ ශුභ සිද්ධිය ගැන සැලකිලිමත් වූයෙන් ඇය මහජන ප්‍රසාදයට ලක්වූවාය.

සිය පරපුරෙන් ලත් මහත් වස්තුවක් හිමිව වූ අගාඛාන්ට අනුගාමිකයන්ගෙන් ද මහත් පරිත්‍යාග ලැබුණේය. ඔහු ක්‍රීඩා ලෝලයකු වශයෙන් අන්තර් ජාතික කීර්තියක් ලබා ඇත. මැනවින් පුහුණු කරන ලද අශ්වයන්ගේ හිමියකු ලෙස ලෝකයා අතර ප්‍රසිද්ධ විය. ඩාබි තරගය පස් වරක් දිනීමේ කීර්තිය ද ඔහුට හිමිවිය. ස්විට්සර්ලන්තයේ දී ඔහුගේ මරණය සිදු විය. ඉන්දියාවේ හා මැදපෙරදිග රටවල් දේශපාලන තත්ත්වය පිළිබිඹු කරන "පරිවර්තන යුගයේ ඉන්දියාව" (India in Transition) නමැති පොත මොහුගේ කෘතියකි.

අගාඛාන් IV

(ෂා කරීම්) 1936- : 

අලිඛාන් (බ.) කුමරුගේ පුතාය. අගාඛාන් III වූ සර් මුහම්මද් ෂා (බ.) ගේ මුනුබුරාය. සර් මුහම්මද් ෂාගේ ඇවෑමෙන් (1957) අගාඛාන් පදවියට පත්වීමෙන් මොහු සියලු ඉස්මායිලි නිකායිකයන්ගේ ආගමික නායකයා බවට ද පත්විය. මොහු ස්විට්සර්ලන්තයේ ලෙරොසී විද්‍යාලයෙහි සහ ඇමෙරිකාවේ හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලයෙහිත් අධ්‍යාපනය ලැබුවේය. 1957 දී මහ රැජින විසින් මහෝත්තම වාචී ගෞරව නාමයක් මොහුට පිරිනමන ලදි.

(සංස්කරණය:1963)