අඞ්ගුලිමාල
මිනිසුන් මරා දමන බිහිසුණු සැහැසි සොරකුව සිටි අංගුලිමාල බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් දමනය කරන ලදුව පැවිදිව රහත්වූයේය. රහත් වූ පසු අසූමහසව්වන් අතර කෙනෙක් වූහ.
අංගුලිමාල උපන්නේ සැවැත් නුවරය. ඔහුගේ පියා කොසොල් මහරජුගේ පුරෝහිත වූ ගර්ග නම් බමුණාය. ඔහු උපන්දා රෑ රජුගේ මඟුල්කඩුව ඇතුළු මුළු නුවර හැම ආයුධ ම දිලිසුණු බවත්, ඒ දිලිසුණු ආයුධවලින් කිසිවකුට අනතුරක් සිදුනුවූයෙන් ඔහුට අහිංසක යන නම යෙදූ බවත් ආයුධ දිලිසුණේ ඔහු හොර නැකතින් උපන් නිසා බවත් කියනු ලැබෙයි. ඔහු හුදෙකලා වූ සොරකු වනු මිස රට පෙළන සොරමුළකගේ නායකත්වයට පත් නොවන බවත් පුරෝහිත බමුණා විසින් රජුට දන්වන ලදී.
අකුරු කරනු සදහා දිසාපාමොක් ආචාරීන් වෙත යන ලද අහිංසක කුමරු ගුරු සිත් දිනා ගත් සුවච කීකරු ශිෂ්‍යයෙක් විය. එපමණක් නොව ඉගෙනීමෙන් සෙසු ශිෂ්‍යයන් පසුබා සිටිය හැකි තරම් බුද්ධිමතෙක් ද විය. එයින් සෙසු ශිෂ්‍යයෝ ඔහුට ඊර්ෂ්‍යා කළහ. ඔවුහු අහිංසක පරාජය කළ හැකි මගක් නොදැක ගුරුපත්නිය සමග අයුතු සම්බන්ධයක් ඇතැයි බොරු ගොතා කීහ. මුල දී ගුරුතුමා මේ කියමනට කන් නුදුන් නමුත් ශිෂ්‍ය පිරිස දෙතුන් කොටසකට බෙදී වෙන වෙන ම ගොස් පැමිණිලි කල හෙයින් අන්තිමේ දී අහිංසක කෙරෙහි දිසාපාමොක් ඇදුරිඳුගේ සිත බිඳුණේය. එහෙත් ඒ වග නොදන්වා උපායකින් ඔහු පලවා හරිනු කැමති වූ ඇදුරිඳු "උගත් ශිල්පය සඵල වන්නට මිනිසුන් දහසක් මරව"යි ඔහුට නියම කෙළේය. කිසිදු විටෙක ගුරු වචනය නොඉක්මවූ අහිංසක එය හිතෝපදේශයකයැයි සිතා පංචායුධ සන්නද්ධව ජාලිනි නම් වනයට වැද මිනීමරන්නට වනි. මැරූ අයගේ ඇඟිලි කපා මාලයක් තනා කර පැලඳ ගති. එයින් හේ අංගුලිමාල නම් විය.
අඟුල්මල් නම් සොරකු රට පහරන බව, මිනීමරන බව අසා මුළු රට ම ඇලළිණ. රටවැසියා රජ මිදුලට රැස්ව රජහට ඒ බව සැල කළහ. රජතුමා ජනපදයට පත් විපත් අසා බිහිසුණු අඟුල්මල් සොරහු අල්ලාගත හැකි උපාය නොදැන සිත් තැවුලට පත්විය.
අහිංසක කරන හිංසක වැඩ ගැන ඇසූ මව්තුමිය සිය පුතුට විය හැකි විපත දැන, ඔහුට කරුණු කියා සැහැසිකම් අත්හරවා ගෙදරට කැඳවා ගෙන එමියි සිතා අඟුල්මල්හු වසන වලට ගිය ද එදින ඇයට පුතු හමු නොවිය.
මෙතෙක් අඟුල්මල්හු අතින් මැරූම් කෑ අයගේ ගණන නවසිය අනූනවයකි. "අද ඉතිරු එකා මරා ගුරු උපචාර දක්වා මවුපියන් බලන්නට යමි"යි සිතූ අඟුල්මල් සූදානම්ව සිටියේ එදින මුණ ගැසෙන කවුරුන් හෝ මරා දමන්නටය.
ඔහුට එදින හැමට ම පළමුව දක්නට ලැබුණේ බුදුරජාණන්වහන්සේය. උන්වහන්සේ අඟුල්මල්හු සොයා ඔහු වසන තැනට වැඩියේ ඔහු අන්වර්ථ වශයෙන් ම අහිංසකයකු කරන මහාකරුණාධ්‍යාශයෙනි. මහාකාරුණිකයන් වහන්සේගේ දැක්මත් උන්වහන්සේ දෙසූ ධර්මයත් මේ ළදැඩි පුද්ගලයාට අසත්පුරුෂයන් නිසා නොමග ගිය තරුණයාට අහිංසක තත්ත්වය හෙවත් රහත්බව ලබාදීමට සමත් විය. අංගුලිමාලි බුදුන් කෙරෙහි පැහැද තමා පැවිදි කරන ලෙස අයැද සිටියේ ය. බුදුහු ඔහු ඒහිභික්ෂුභාවයෙන් පැවිදි කරවූහ. දුර්දාන්ත පුද්ගලයා දමනය කළ බුදුරජුහු ඔහු (අඟුල්මල් තෙරුන්) ලවා ම තමන්වහන්සේගේ පාසිවුරු ගෙන්වාගෙන ඡේතවනාරාමයට වැඩිසේක. කොසොල් රජ අඟුල්මල්හු අල්ලාගන්නට නික්මී ඡේතවනාරාමයෙහි වැඩහුන් බුදුන් වෙත ගොස් වැඳ ඒ බව දැන්වීය. එවිට බුදුහු රහතන් මැද වැඩහුන් උපශාන්ත ක්ෂීණාශ්‍රවයාණ කෙනෙකුන් පෙන්වා "මහරජ, ගමනින් කම් නැත. මේ සව්කෙලෙස් නසා ඉන්නේ මා විසින් දමනය කරන ලද අංගුලිමාලයා" යයි මුදුමොළොක් බසින් වදාළ සේක. අංගුලිමාල යන නම ඇසූ පමණින් ම ඒ ප්‍රතාපවත් රජ බියෙන් වෙවුලා ගියේය. ඒ බව දුටු සර්වඥයන්වහන්සේ "මහරජ බිය නොවව. ම'පුතණුවෝ දැන් කුරාකුහුඹුවකුට වත් හිංසා කළ නොහැකි තත්ත්වයක සිටිති"යි වදාළ සේක.
තෙරුන්වහන්සේ එතැන් පටන් ධූතාංග වඩමින් කල් ගෙවූහ. අංගුලිමාල මහරහතන්වහන්සේ පිඬු පිණිස යන විට යම් අය අනුන්ට දමා ගසන දඬු මුගුරු ආදි පහරවල් පවා උන්වහන්සේට වැදුණෙන් බොහෝවිට පැළුණු හිසින් වැගුරුණු ලෙයින් බිඳුණු පයින් ඉරුණු සිවුරෙන් යුතුව බුදුන් වෙත ආහ. බුදුපියාණෝ, "බැහැර කළ කෙලෙස්මල ඇති බුදුපුතණුවෙනි, ඔබ ගිහිව සිටිය දී මහසොරව බොහෝ මිනිසුන් තළා පෙළා මරා දැමූ අකුශල කර්මයෙහි විපාක වූ කෙලෙස් නැසූ බැවින්, මතු ජාතියක නූපදනා හෙයින් පල දෙන්නට අවස්ථා නොලැබෙයි. එබැවින් මේ ආත්මභාවයෙහි ම විපාක දෙයි. එහෙයින් මේ කර්මවිපාක වේදනා ඉවසව"යි ඔවා දුන්සේක.
දිනක් පිඬු සිඟා වැඩි අඟුල්මල් තෙරුන්වහන්සේ දරුගැබ පෙරැළීමෙන් වදනු බැරිව මහත් වේදනා විඳින ගැබිණියක දැක දෙව්රම්වෙහෙරට ගොස් බුදුරජාණන්වහන්සේට ඒ බව සැල කළහ. උන් වහන්සේ අංගුලිමාල තෙරුන්ට පිරිතක් වදාරා ඒ ස්ත්‍රිය ළඟට ගොස් පිරිත් කියා සත්‍යක්‍රියා කරන්නට නියම කළ සේක. තෙරණුවෝ එසේ ම කළහ. එයින් ඒ ගැබිණි මව සුවසේ දරුවකු වැදුවාය. එහෙයින් ඒ පිරිත අංගුලිමාල පිරිත නමින් පතළ විය. දැනුදු ගර්භණීන්ට අංගුලිමාල පිරිත සෙත් පිණිස පවතී.
අංගුලිමාල තෙරුන් වහන්සේ ඉදිරියෙහි චණ්ඩ සත්වයන් පවා ශාන්තව සිටි බව කොසොල් රජු දුන් අසදිස දානයේ දී වල් ඇතකු තෙරුන්ට ඡත්‍රයක් උසුලා ගෙන නිශ්චලව සිටි පුවතින් එළිවෙයි. සුතසෝම ජාතකය, මජ්ඣිම නිකායෙහි අංගුලිමාල සුත්ත, සුත්තනිපාතයෙහි අංගුලිමාල සුත්ත යනාදියෙහි ද අමාවතුර බුත්සරණාදී සිංහල පොත්හි ද අඟුල්මල් සිරිත පළවෙයි.
(සංස්කරණය:1963)
