අචේලක (අචේල)
නග්නව හැසිරෙන පරිව්‍රාජකයා "අචේලක" හෙවත් "අචේල" වෙයි. අචේලකයන් ගැන බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි සඳහන් වන්නේ උග්‍ර තවුස්දම් රකින, නග්න පරිව්‍රාජක මිථ්‍යාදෘෂ්ටික පිරිසක් හැටියටය. "වේල" නම් වස්ත්‍රයි. "වේල" (සෙල්) නැතියේ අචේලකය. වස්ත්‍රයක් හැදීම පවා තපසට පලිබෝධයෙක යනු අචේලකයාගේ හැඟීමය. "අචේලකො නාම යො කොචි පරිබ්බාජක සමාපන්නො නග්ගො" (පාවිත්තිය පාලි) යනුවෙන් පරිව්‍රාජක බවට පැමිණි නිර්වස්ත්‍රව හැසිරෙන යම් කවරෙක් හෝ "අචේලක" නමැයි හඳුන්වන ලද්දේ ය. "අචේලකොති නග්ගො" (සුමංගල විලාසිනී) "අචේලකොති නග්ගො නිච්චෙලො" (පපඤ්චසූදනි) යනාදි අටුවා පාඨවලින් අචේලකයා සෙල් නැති නග්නයෙක යනු ම පවසන ලදි. "අචේලකොති නග්න පරිබ්බාජකො" (සුමංගල විලාසිනි) යන මේ පාඨයෙන් අවේලකයා නග්න පරිව්‍රාජකයෙකැයි" නිශ්චය කොට දක්වන ලද්දේය.
සියලු භෝග සම්පත් හැරපියා ගෘහාශ්‍රමයෙන් නික්මගිය තැනැත්තේ "පරිව්‍රාජක" (බ.) නමි. මෙසේ පරිව්‍රාජක (පිරිවැජි) බවට පැමිණියේ ආජීවකයකු හෝ නිගණ්ඨයකු හෝ තීර්ථකයකු හෝ විය හැකිය. දිශාව ම වස්ත්‍රකොට ඇත්නුයි අචේලකයා දිගම්බර නමුදු වෙයි. ආජීවකයන් අතුරෙන් කිසිවෙක් කිසිල්ලෙහි රඳවාගත් රෙදිකඩක් ඇතිව හැසිරෙයි. ධූලියෙහි පවා සියුම් ජීවයක් ඇතැයි සලකා, පිඬු සිඟන කල්හි ආහාරයෙහි ධූලි වැටීමෙන් කුඩා ප්‍රාණින් නැසෙතැයි සිතා, එය වසාගැනීම සඳහා ය. ඇතැම් ආජීවක කෙනෙක් පලිබෝධයයි සලකා එ ද ප්‍රතික්ෂේප කෙරෙති. බුදුරදුන් දම්සක් දෙසනු සඳහා බරණැසට වඩනා අතරමඟ හමු වූ උපක මේ ගණයෙහි අචේලයෙකි. ධර්මප්‍රදීපිකායෙහි "බුදුහු උපක නම් දිගම්බරයක්හට වන වැඩ දැක" යනාදීන් උපක හඳුන්වන ලදුයේ දිගම්බර නාමයෙනි. නිගණ්ඨයෝ "අපි කෙලෙස් ගැට රහිතයම්හ" යි කියන බැවින් නිගණ්ඨ නම් වෙති. ජිනයන් ශාස්තෘ කොට ඇති හෙයින් නිගණ්ඨයෝ ජෛන නම් ද වෙති. ජෛනයෝ ශ්වේතාම්බරය දිගම්බර යයි දෙකොටසකි. දිගම්බරයෝ අචේලකයෝය.
විශාඛා චරිතයෙහි දැක්වෙන නග්න ශ්‍රමණයෝ නම් මේ නිගණ්ඨ අචේලකයෝ ය. "නග්ග සමණකෙසු - අජෙලු මහණුන් කෙරෙහි" (ධම් පියා අටුවා ගැටපදය)යි නග්න ශ්‍රමණ අචේලකයා "අජෙලු"යි දැක්විණි. බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි එන සීහ සුත්‍ර, උපාලි සුත්‍ර යමක ප්‍රාතිහාර්ය කථා ආදී බොහෝ තන්හි දක්නට ලැබෙන නග්න ශ්‍රමණයේ මේ නිගණ්ඨ අචේලකයෝ යි. අරිය පරියේසන සූත්‍රය හා ලෝමහංස ජාතකාදියෙහි බෝසතුන් අචේලකව චතුරංගයෙන් යුත් තපශ්චචර්යායෙහි හැසුරුණ අයුරු සඳහන් වේ.
විනය භික්ෂු - විහංගයෙහි අචේලක ශික්ෂාපදයෙන් අචේලක වූ පරිව්‍රාජක පරිවාජ්‍රකාවනට සියතින් ඛාද්‍ය භෝජ්‍යයන් දීම තහනම් කොට ඇත. අනුපසපනක්හු ලවා දෙවා නම් හෝ ඔවුන් සමීපයෙහි තබා නම් හෝ වරදෙක් නැත. මහා වග්ග පාළියෙහි "තිත්ථිය පරිවාස" නම් වූ, බුදුසසුන්හි පැවිදි උපසපන් ලබනු කැමති අන්‍ය තීර්ථයයන් විසින් සාරමසක් මුළුල්ලෙහි පිරිය යුතු වූ වත පනවන ලද්දේ ද අචේලකයා සඳහා ය. "අයං පන නග්ග පරිබ්බාජකස්සෙව ආජිවකස්ස වා අචෙලකස්ස වා දාතබ්බො" (සමන්තපාසාදිකා)යී මේ "තිත්ථිය පරිවාසය" ආජීවක වේවයි අචේලක වේවයි නග්න ව පැමිණි පිරිවැජියෙකුට ම දියයුතු යයි සඳහන් ව ඇත.
අචේලක පරිව්‍රාජක නිකායක් සම්බන්ධයෙන් ක්‍රමවත් විස්තරයක් දක්නට නැත. අචේලකයන් පිළිබඳ විස්තර ද නොපැහැදිලි ය; අවුල් සහිතය. පොදුවේ යොදා ඇති අචේලක නාමයෙන් සැම නග්න පරිව්‍රාජකයකු ගැනෙන බව පාලි අටුවා වන්හි ඇතැම් විග්‍රහ පාඨවලින් පැහැදිලි වේ. මේ හැම තැනෙකම අචේලකයා යනු කවරෙක් දැයි හැඳින්වෙනු විනා අචේලක නමින් නිකායක් හෝ එවැනි නිකායක ප්‍රධානයෙක් හෝ සඳහන් නොවේ. අචේලකයා පිළිබඳව සඳහන්වන තැන් විභාගකොට බැලීමේ දී අචේලක හෙවත් අචේල යන වචනය පොදුවේ ආජීවක නිකායිකයන් හැඳින්වීමට යෙදුණු කීප තැනෙක හැරුණු විට, අන් හැම තැනෙක ම යෙදී ඇත්තේ ඒ ඒ පුද්ගලයන් හැඳින්වීම සඳහාය. (නි. අචෙල කස්සප, අචෙල පාටිකපුත්ත, අචෙල කොසම්බිය) අචේලකයන් බුදුන් හමු වූ අවස්ථාවල දී ඔවුන් කිසිවකු තම ශාස්තෘවරයා හෝ නායකයා ගැන සඳහන් කොට නැත. මෙයින් අචේලකයන් නිදහස් පරිව්‍රාජක පිරිසක් බව පෙනේ.
ඔවුන් අතර සුනඛ ව්‍රතය (සුනඛයකු මෙන්හැසිරීම) ගව ව්‍රතය (ගවයකු මෙන් හැසිරීම) වැනි ඉතා උග්‍ර ව්‍රත සමාදන් වූවෝ ද සිටියහ. අචෙලසෙනිය, කුක්කුරවතික අචෙල කොරක්ඛත්තිය, අචෙල ගොවතික පුණ්ණ යන මොවුහු එවැනි පරිව්‍රාජකයෝ ය. මක්ඛලීගෝසාල විසින් සුනඛ ව්‍රතය හා ගව ව්‍රතය අනුමත නොකරන ලද බැවින් පසු කී අචේලකයන් දෙදෙනා ආජීවක ගණයට නොවැටෙති. ඇතැම් තැනෙක අචේලක යන වචනය ආජීවක වැනි වෙනත් ආගමික නිකායකන් හා තුල්‍යාර්ථ යෙදී තිබේ. ඇතැම් තැනෙක පැහැදිලිව ම ඔවුන්ගෙන් වෙන්කොට දක්වා තිබේ. එහෙයින් මෙබඳු තැන්වල අචේලක යන්නෙහි නියම අදහස තෝරා ගැනීම දුෂ්කරය.
අත්තකිලමථානුයෝගයන් පිළිබඳ විස්තරයන්හි මූලික වශයෙන් "අචෙලකො" යන වචනය යොදා තිබේ. මෙය අත්තකිලමථානුයෝගී පරිව්‍රාජකයන් පොදු වශයෙන් හැඳින්වුණු ගුණපද අතුරෙහි ප්‍රධාන ගුණපදය බවට සැක නැත.
අචේලකයන් අනුගමනය කළ ගිහි උපාසකයන් ද සිටි බව පෙනේ. මක්ඛලීගෝසාලයන් විසින් සවැදැරුම් මනුෂ්‍ය ජාතීන් පිළිබඳව විස්තර කෙරෙන ඡේදයක සුදුවත් හැදගත් අචේල ශ්‍රාවකයෝ (ගිහී ඔදාතවසනා අචෙල සාවකා) සිව්වැනි ගණයෙහි ලා සැලකෙති.
අචේල ආචාර්යවරුන් පිළිබඳව සඳහන් වී ඇත්තේ මෑත කාලයෙක (ක්‍රි.ව.8 වැනි හෝ 9 වැනි ශතවර්ෂය පමණේ දී) කරන ලද ශික්ෂා සමුච්චය නම් ග්‍රන්ථයෙකය.
අචේලක ලබ්ධිය පිළිබඳවත් අචේලක වාද පිළිබඳවත් සඳහන් වී ඇති නමුදු ආජීවකයන් හා ජෛනයන් මෙන් ඔවුන් පොදුවේ දැරූ විශ්වාස ගැන විස්තර කොට නැත. විස්තර දැක්වෙන්නේ ඔවුන්ගේ යෝග සම්බන්ධයෙන් පමණි. දෘෂ්ටි වශයෙන් ආජීවකයා අක්‍රියවාදියෙකි. නිගණ්ඨයෝත් අන්‍ය තීර්ථකයෝත් ක්‍රියාවාදීහුය. නොහොත් කර්මවාදීහුය "අකිරියවාදි ආජීවකො නාම, කිරියවාදිනො පන නිගණ්ඨාපි අඤ්ඤෙපි අඤ්ඤතිත්ථියා" (විමතිවිනොදිනී).
ලක්දිව පණ්ඩුකාභය රජු ආජීවකයන්ට හා නිගණ්ඨයන්ට ආරාම කරවූ බව මහාවංශයෙහි සඳහන් වෙයි. වළගම්බා කාලයේ දී ද නිගණ්ඨයන් මෙහි විසූ බව පෙනේ (නිගණ්ඨ බ.).
(සංස්කරණය:1963)
