අට්ටාල
රාජ්‍ය, නගර, මාළිගා, බලකොටු ආදියෙහි ආරක්ෂා සංවිධානය පිණිස තැනූ පවුරු මත තන්හි තන්හි සාමාන්‍යයෙන් චත්‍රරස්‍රාකාරව ඉදි කරන ලද රණගෘහ (මුරකොටු) විශේෂයෙකි. යුද්ධායුධ රැස්කර තැබීම, සෙබළුන්ගේ මුර සංචාරය හා සතුරු ආක්‍රමණයන්ගෙන් රට ආරක්ෂා කර ගැනීම ද සඳහා නගර, මාළිගාදිය වටා අට්ටාල සහිත ප්‍රාකාර කරවීම ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් පැවති සිරිතකි. අට්ටාලයක හිඳ සතුරන්ට පහසුවෙන් පහර දීමට මෙන් ම සතුරන්ගේ ප්‍රහාරවලින් වැළකී සිටීමට ද පුළුවන. දුරදීම සතුරන්ගේ පැමිණීම දැනගැනීමට ද එය ඉවහල් විය.
දුරාතී‍තයෙහි අයෝධ්‍යා නගරයෙහි හා ලංකා බලකොටුවෙහි තිබුණ අට්ටාල ගැන රාමායණයෙහි සඳහන් වේ. ක්‍රිස්තු පූර්‍ව ශතවර්‍ෂවල දී පවා අට්ටාල තැනීමේ සිරිත ඉන්දියාවේ පැවති බව රජගහ නුවර (වර්‍තමාන රාජ්ගිර්) හාත්පස ද තවත් නොයෙක් තන්හි ද තිබී පුරාවිද්‍යාඥයන් විසින් සොයා ගන්නා ලද අට්ටාලවල නෂ්ටාවශේෂයන්ගෙන් හෙළි වේ. පාටලීපුත්‍ර නගරය වටා බැඳි පවුරෙහි අට්ටාල 570ක් හා දොරටු 64ක් තිබුණ බව මෙගස්තීනිස් කියයි. පෙරපර දෙදිගට අයත් ජාතීන් අතුරෙන් අට්ටාල තැනීම මුලින්ම ආරම්භ කරන ලද්දෙ මෙසොපොටේමියානුන් විසිනැයි ඇතැමෙක් සලකති. බලකොටු පවුරු මත අට්ටාල කරවීම බෙහෙවින් ප්‍රචලිත වූයේ රෝම යුගයේ දීය. එකල සෑම බලකොටුවක හා ප්‍රධාන නගරයක ම අට්ටාල තනන ලදී. පොම්පේ නගරයෙන් සොයා ගෙන ඇති නෂ්ටාවශේෂ මීට නිදසුන් වශයෙන් සැලකිය හැක. පසුකාලවල බයිසන්ටයින්වරු ආදීහු ද රෝම නිර්මාණයන් අනුගමනය කරමින් ශක්තිමත් අටලු තැනූහ. මේවා සාමාන්‍යයෙන් චත්‍රරස්‍රාකාර හැඩයකට නිම කළ නමුදු ඇතැම් විට ඉදිරිපස වක්ව සිටින සේ ද තනන ලදී. අපරදිග රටවල යුද අටලු තැනීම බෙහෙවින් ම දියුණු වූයේ තෙළෙස්වන සියවස පමණේ දීය. චීන මහා ප්‍රාකාරයේ ද යුරෝපීයයන්ගේ නිර්මාණයන්ට බෙහෙවින් සමාන අට්ටාල දක්නට ලැබේ.
භාරත දේශයෙහි තනනු ලැබූ අට්ටාල පිළිබඳ තොරතුරු කෞටිල්‍යයන්ගේ අර්ථශාස්ත්‍රය, මානසාරය ආදි ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. රාජ්‍ය, නගර, මාළිගා ආදියේ ආරක්ෂාව උදෙසා තනන අට්ටාලය, දුර්‍ගවල තනන අට්ටාලය, ස්වස්තිකාදී නම්වලින් හැඳින්වෙන ගම්වල තනන අට්ටාලය, යුද කඳවුරුවල තනන අට්ටාලයයි සියලු ම අට්ටාල කොටස් හතරකට බෙදිය හැකිය. කෞටිල්‍යයන්ගේ අර්ථශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වෙන පරිදි රාජ්‍යයේ සිවුදිග දුර්‍ග හාත්පස දිය අගල් තුනක් කැණ ඇතුළු දිය අගලට මඳක් දුරින් මඩ ආදිය ගොඩ ගසා ඇතුන් හා ගවයන් ලවා පාගවා ශක්තිමත් ලෙස පවුරු පදනමක් කරවීම නියමිතය. කටු හා විෂසහිත ගුල්මලතාවන් වවන ලද මේ පවුරු පදනම මත ප්‍රාකාරයක් ද ඊමත චතුරස්‍රාකාර අට්ටාල ද කළ යුතු විය. අවශ්‍ය විටක උඩට ගැනීමට හෝ පහත හෙළීමට හැකි සෝපානයක් ද තබන ලදි. අට්ටාල දෙකක් අතරෙහි අඩි 180ක් දිග වීථියක් ද පියස්සක් සහිත දෙමහල් ගොඩනැඟිල්ලක් ද විය. දුර්ගය රැකවල් කිරීම සඳහා සෙබළ පිරිස් දිවා රාත්‍රී දෙක්හි වරින්වර යටකී විථියෙහි මුරසංචාරය සඳහා යොදන ලදහ. අට්ටාලයටත් වීථියටත් අතරේ දුනුවායන් තිදෙනකුට සිටීමට අවකාශ ඇති, සිදුරු සහිත ලෑලිවලින් කළ, ඉන්ද්‍රකෝෂයක් පිහිටු වන ලදී. වැසි අවු ආදියෙන් ආරක්ෂාවීම සඳහා අට්ටාලය පියස්සකින් ද යුක්ත විය. අට්ටාලයට නුදුරුව දේවපථ නමින් හැඳින්වෙන රහස් වීථියක් ඉදිකිරීම ද නියමිතය. රාජ්‍ය, නගර, මාළිගාදිය ආරක්ෂාව සඳහා තනන අට්ටාල ද ස්වස්තිකාදි නම්වලින් හැඳින්වෙන ගම්වල පිහිටුවන අට්ටාල ද මීට බෙහෙවින් සමානය.
කඳවුරුවල තනන අට්ටාල තාවකාලික ගොඩනැඟිලි සංඛ්‍යාවට අයත්ය. කඳවුරක් ද්වාර සතරකින් ද වීථි සයකින් ද සංස්ථාන නවයකින් ද යුක්ත විය යුතු බැව් කෞටිල්‍ය කියයි. මැටියෙන් නිමකළ පවුරු පදනමකින් ද ප්‍රාකාර, දිය අගල් හා අට්ටාල යන මේවායින් ද කඳවුර පරික්ෂිප්ත කළ යුතුයි. දීර්ඝ කාලයක් රැඳී සිටීමට සිදුවන ස්ථානවල ද සතුරන්ගෙන් භය ඇතිවේ යයි සිතෙන ස්ථානවල ද කඳවුරු තැනීමේ දී මෙහි මුලින් කී අංග සම්පූර්ණ වියයුතුය. අට්ටාලවල මුර සංචාරය සඳහා ඉතා විශ්වාසවන්ත භටයන් යෙදවිය යුතු බවත් කඳවුරට ඇතුළුවන හා එයින් පිටත්ව යන හැමදෙනා ගැන ම සුපරීක්ෂ්‍යකාරී වියයුතු බවත් ශිවතන්ත්‍රරත්නාකර, කාමන්දකීයනීතිසාරාදි ග්‍රන්ථවල දැක්වේ.
මහාවංසය, සද්ධර්මරත්නාවලිය, දළදා සිරිත, පන්සියපනස් ජාතකය, නිකායසංග්‍රහය ආදි ග්‍රන්ථ යන්හි ද අට්ටාල ගැන සඳහන් වේ.
(සංස්කරණය:1963)
