අත්තනගල්ල

බස්නාහිර පළාතේ කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයේ සියනෑකෝරළයේ පිහිටි පැරණි ගමකි. කොළඹ සිට අත්තනගල්ලට ඇති දුර සැතපුම් 29කි. කොළඹ-නුවර පාරේ නිට්ටඹුවේ හන්දියට සැතපුම් 4ක් පමණ ඈතින් පිහිටා ඇති මේ ගම මැදින් අත්තනගලු ඔය ගලා යයි. වේයන්ගොඩ දුම්රිය පළේ සිට අත්තනගල්ලට දුර සැතපුම් 6කි. අත්තනගලු ඡන්ද කොට්ඨාසය පළමුවෙන් ම පිහිටුවන ලද්දේ 1947 දී ය. ඉන් පෙර එය වේයන්ගොඩ ඡන්ද කොට්ඨාසයට ඇතුළත් විය. 1931 පටන් 1947 දක්වා රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවෙහි පෙනී සිටි ඇස්. ඩබ්ලිව්. ආර්.ඩී. බණ්ඩාරනායක මහතා එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා වශයෙන් ඒ ඡන්ද කොට්ඨාසයේ පළමුවැනි මැතිවරණයේ දී ඉතා විශාල වැඩි ඡන්ද ගණනක් ලබා ලංකා පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත්විය. 1952 දී ඒ මහතා ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා වශයෙන් තරග කොට ඒ ආසනය දිනුවේය. 1956 මැතිවරණයේ දී ද අත්තනගල්ල දිනාගත් බණ්ඩාරනායක මහතා ලංකාවේ අග්‍රාමාත්‍යවරයා වීමෙන් අත්තනගල්ලට විශේෂ කීර්තියක් අත්විය.

1959 ඡන්ද කොට්ඨාස බෙදීමේ තල්ගොඩ පිටිය‍ කොමිසන් සභාව විසින් පනවන ලද සීමා අනුව අත්තනගලු ඡන්ද කොට්ඨාසයට අලුත්ගම බෙම්මුල්ල යන ගම්සභා ‍කොටස් ද, වේයන්ගොඩ නගර සභා ප්‍රදේශය ද, එගොඩපොත හා මෙගොඩපොත ගම්සභා ප්‍රදේශය ද ඇතුළත් වේ. 1960 ජූලි මාසයේ පැවති මහා මැතිවරණයේ දී මෙහි ඡන්දදායකයෝ 35,783ක් වූහ.

මේ ප්‍රදේශයේ ප්‍රධාන වැවිලි වනුයේ පොල් හා රබර්ය. වී ගොවිතැන මෙහි වැසියන්ගේ ප්‍රධාන ජීවනෝපායයි.

දැහැමි සිරිසඟබෝ රජු අත්තනගල්ලේ දී මගියකුට හිස දන් දීම නිසාත් ඒ හිස දන් දුන් තැන ගෝඨාභය (249-263) රජු විසින් කරවන ලද විහාරය නිසාත් අත්තනගල්ල මහත් ප්‍රසිද්ධියට පැමිණියේය. අත්තනගලු විහාරය නමින් හැඳින්වෙන මේ විහාරය බෞද්ධයන්ගේ ප්‍රධාන සිද්ධස්ථානයකි. ගෝඨාභය රජු විසින් මෙහි ම සර්වඥ ධාතු නිදන්කොට චෛත්‍යයක් හා දෙමහල් වටදා ගෙයක් ද කරවන ලද බව අත්තනගලු වංශයෙහි සඳහන් වෙයි. ඉන් පසු කලෙක අනුරාධපුරයේ උපතිස්ස (ii) රජු විසින් මෙහි පස්මහල් සංඝාවාසයක් කරවා එයට ග්‍රාමක්ෂේත්‍රයන් ද පුදන ලද බව එළුඅත්තනගලුවංශයෙහි දැක්වේ. පසු කලෙක ධනලෝභී වූ සොරුන් පස්මහල්පාය පැහැර ගෙන වනසා ලූ බවත් මුගලන් රජු විසින් ඒ වෙනුවට තුන්මහල් පායක් කරවන ලද බවත් ඊට පසු දඹදෙණි පුර රජ පැමිණි තුන්වැනි විජයබාහු (1232-36) රජු අත්තනගලු විහාරය ප්‍රතිසංස්කරණය කරවූ බවත් ඔහු පුත් පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු (1236-71) රජු සිය අගමැති වූ ප්‍රතිරාජදේවයන් ලවා එහි තුන්මහල් පහයක් කරවා අනවමද්ශී සංඝරාජයන්ට පූජා කළ බවත් එසේ ම සිය ගණන් භික්ෂු සංඛයා එහි වාසය කරවූ බවත් චූලවංසයෙහි සඳහන් වේ. තුන්වැනි විජයබාහු රජුගේ මළ සිරුර ආදාහනය කරන ලද්දේ ද අත්තනගල්ලේ බව කියති.

"දෛවඥාකාමධෙනු" නමැති ප්‍රශස්ත වූ ජ්‍යොතිර් ග්‍රන්ථය රචනා කරන ලදුයේ මේ විහාරස්ථානයේ දී ය. සිරිසඟබෝ රජුගේ චරිතාවදානය හා අත්තනගලු විහාරය පිළිබඳ තොරතුරු සඳහන් වන "හත්ථවනගල්ල විහාවංස" නමැති පාලි භාෂාමය චම්පු කාව්‍යය රචනා කරන ලදුයේ ද මෙකල්හි මැ මේ සංඝරාජයන්ගේ ආරාධනයෙනි. මෙසේ මහරජ ඇමති ආදීන් විසින් සංවර්ධිත පරිපාලිත වූ ක්ෂීණාශ්‍රවාදි නොයෙක් දහස් ගණන් භික්ෂූන්ට වාසස්ථාන වූ අත්තනගලු මහාවිහාරය පීතෘඝාතක සීතාවක රාජසිංහ රජු විසින් ද පරංගි සතුරන් විසින් ද මූලෝත්පාටනයෙන් විනාශ කරන ලදුයේ වැලිවිට සරණංකර සංඝරාජයන් වහන්සේගේ ‍ශාසන පුනරුත්ථාපනයෙන් යළිත් සංවර්ධනය වන්නට විය. මෙකල සියලු විහාරාංගයන්ගෙන් පරිපූර්ණ වූ එය බෞද්ධ ජනතාවට සිද්ධක්ෂේත්‍රයක්ව පවත්නේය. පැරණි විහාර නාමාවලියෙහි ද සඳහන් වන අත්තනගලු විහාරය මයුර සන්දේශයෙහි (31) මොනරාගේ ගමන් මාර්ගයට ද ඇතුළු වී ඇත.

පැරණි චෛත්‍යයේ වටදාගෙයි නටබුන් මෑතක් වනතුරු ම මෙහි දක්නට තිබිණි. දැනට මෙහි අලුතෙන් ගොඩනංවා ඇති විශාල චෛත්‍යයක් හා කුඩා විහාරයක් ද වෙයි. රටඋළු සෙවිලි කොට මෑත දී කරවන ලද වටදාගෙය පැරණි වටදා ගෙයක ආකාරය විදහා පාන්නකි.

(සංස්කරණය:1963)