අත්තරගම
මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ හාරිස්පත්තුව බද මැදසිය පත්තුවේ පිහිටි සුප්‍රසිද්ධ ගබඩා ගමකි. මහනුවර රාජ්‍ය සමයේ දී මේ ගම වැන්දඹු බිසෝවරුන්ට අයත්ව තිබුණේය. එය අපරාධ කරුවන්ට රක්ෂාස්ථානයක් වූ බව ද සඳහන් වේ. රාජාධිරාජසිංහ රජු සමයෙහි නායක්කර්වරු මෙහි විසූහ. කාරකපුෂ්පමඤ්ජරිය, සුධීරමුඛමණ්ඩනය, රෑපමාලාව ආදි පොත්පත් රචනා කිරීමෙන් ද වැලිවිට සරණංකර සංඝරාජයන්ට සහාය ව ලක්දිව නෂ්ටප්‍රායව තුබූ ශාස්ත්‍රාගමාදිය දියුණු කරලීමෙන් ද ලෝසසුන් වඩාලූ අත්තරගම රාජගුරු බණ්ඩාර පඬිතුමන් නිසාත්, මේ දක්වා අවිච්ඡින්නව පවත්නා දක්ෂ සිංහල වෙද පරපුරක් නිසාත්, අත්තරගම නාමය ලක්දිව අතිශයින් ප්‍රකටව ඇත්තේය. පැරණි රජමහා විහාරස්ථානයක් ද මෙහි පිහිටා තිබේ.
විහාරය: මෙය වළගම්බා රජු විසින් කරවන ලද්දක් යනු ජනකථායි. ජරාවාසව තුබුණු මෙම විහාර ස්ථානය කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේකාලයෙහි විසූ ඉහත සඳහන් අත්තරගම රාජගුරු බණ්ඩාර පඬිතුමන් විසින් ප්‍රතිසංස්කරණය කරවා දියුණු කරන ලදි. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ වැන්දඹු බිසොව වූ උඩුමාලේ දේවි හෙවත් බණ්ඩිගේ උන්නාන්සේ මෙම විහාරයේ නඩත්තුව සඳහා කෙත්වතු පිදූ බව සඳහන් වේ.
පුරාණ බෝධිවෘක්ෂය හා බුද්ධප්‍රතිමා ද විහාරස්ථානයෙහි පෞරාණිකත්වය හඟවයි. පිළිම අතුරෙහි ඇත්දළින් නෙළුැ අගනා බුදුපිළිමයක් ද වේ. කලාත්මක වටිනාකම් ඇති සඳකඩපහන් කිහිපයක් ද විහාර මළුවෙහි දක්නට ඇත. පැරණි චෛත්‍යයක් හා කුඩා දේවාලයක් ද මෙහි පිහිටියේය. දැනට පවත්නා විහාරය හා දාගැබ ද බොහෝ පොත්පත් හා කෞතුක වස්තු රැසක් තැන්පත් කොට ඇති පුස්තකාලය ද මෑතක දී ඉදි කළ ගොඩනැඟිලි වේ. මෙකල මේ ස්ථානය මල්වතු විහාරයට අයත්ය.
(සංස්කරණය:1963)
