අත්තුඩාවේ ධම්මරක්ඛිත මාහිමි
මෙකල ලක්දිව පවත්නා අමරපුර නිකාය ශාඛාවන් අතුරෙහි අමරපුර ධම්මරක්ඛිත වංස නමැති නිකායේ ආදිපුරුෂයාණෝ ය. මේ තෙරණුවෝ දකුණු පළාතේ මාතර නගරයට ආසන්න වූ අත්තුඩාව නම් ගමෙහි නලල්වත්ත නමැති ස්ථානයෙහි ක්‍රි.ව. 1775 දී උපන්හ. මාතර සමීපයෙහි වටගෙදර විහාරස්ථානයේ දී ධම්මරක්ඛිත යන නමින් පැවිදි ව එකල දක්ෂිණ ලංකාවේ ප්‍රසිද්ධ පඬිවරයකු වූ බෝවල ධම්මානන්ද තෙරණුවන් වෙත ධර්‍ම ශාස්ත්‍රොද්ග්‍රහණය කළහ. ඒ ධර්‍මාචාරීන් වෙත වත්සපන් සුවච ශිෂ්‍යයකු ලෙස දෙතිස් විය පැමිණෙන තුරු ද හෙරණ පැවිද්දකු ව විසූහ. උපසම්පදාව පිළිබඳ ව අස්ගිරි-මල්වතු දෙවෙහෙර පැවැති දැඩි වූ රාජ නීති හේතුයෙන් ධම්මරක්ඛිත හෙරණුන් දෑට ද උපසම්පදාව සඳහා බුරුම රටට යා යුතු විය. එහෙයින් මේ ධම්මරක්ඛිත සමුණද්දෙසයෝ බෝවල තෙරණුවන්ගෙන් ද එයින් පෙරාතුව ම බුරුම රට සංඝයා කෙරෙහි උපසම්පන්න ව ලක්දිවට පැමිණ සිටි ඤාණවිමලතිස්ස තෙරණුවන්ගෙන් ද බුරුම සංඝරාජයන් වහන්සේට පිළිගන්වනු සඳහා සංදේශ දෙකකුදු ලබාගෙන තමන් හා කැටිව යන පොල්වත්තේ සරණපාල, කිරින්දේ ධම්මානන්ද යන සාමණේර දෙනම හා සලෝ නමැති උපාසකයකු ද හා ක්‍රි.ව. 1807 පමණේ දී බුරුම රට බලා නැව් නංගාහ. එකල එරට සිරිපවර විජයානන්තයස පණ්ඩිත ත්‍රිභූවනාදිත්‍යාධිපති රජතුමා රාජ්‍යය කෙළේ ය. සඟ රජ ව සිටියෝ ඤාණභිවංස ධම්මසේනාපති නම් තෙරණුවෝ ය. බුරුම රජතුමාගේ ද අනුමැතිය ලබාගෙන සංඝරාජයන් වහන්සේ ම උපාධ්‍යාය කොට ක්‍රි.ව. 1808 දී සුවණ්ණගුහා නම් සීමා මාළකයෙහි දී පන්තිස් නමක් පමන සංඝයා කෙරෙහි උපසම්පන්න වූහ. සලෝ උපාසක තැන ද පැවිදි වියට වූයෙන් එහිදී ම පැවිදි ව අනිත් සාමණේර දෙනම හා සමඟ උපසම්පන්න වූහ.
එහිදී ධම්මරක්ඛිත තිස්ස යන නාමය ද ලැබ මඳ කලක් එහි වැස පෙරළා ලක්දිවට පැමිණියහ. උන්වහන්සේ වෙත බුරුම රජතුමාගෙන් ලැබුණු වටනා පොත්පත් මා ශ්‍රමණසාරුප්‍ය වූ පරිෂ්කාරාදිය ද සංඝරාජයන් වහන්සේගෙන් ලැබුණු පොත්පත් ආදිය හා ඤාණවිමලතිස්ස තෙරණුවන්ට පිරිනැමීම සඳහා වූ සන්දේශයක් ද විය. ඉක්බිති කතළුවේ ගුණරත්න ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේගේ පිරිස හා සමඟ විනයකර්ම කෙරෙමින් ලක්දිව බුදු සසුන දියුණුව සඳහා වෙහෙසී ක්‍රියා කළහ. ස්වකීය භික්ෂු සන්තතිය වර්ධනය සඳහා 1. හික්කඩුවේ සුමන, 2. පෙතන්ගහවත්තේ සුගුණ, 3. හක්මන ඉන්ද්‍රසාර, 4. අහංගම ධම්මරතන, 5. සීනිමෝදර සාරානන්ද, 6. දෙවිනුවර රතනජෝති, 7. කහදූවේ රත්නසාර, 8. බෙලිවත්තේ පඤ්ඤසාර යයි ශිෂ්‍යයන් අටනමක් ද ඇති කළහ. උපතින් අටපනස් හැවිරිදි ව ක්‍රි.ව. 1834 දී අප්‍රියෙල් මස 10 වැනි දින අපවත් වූහ.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ශ්‍රී ධර්‍මරක්ෂිත චරිතය
(කර්තෘ: ලබුගම ලංකානන්ද හිමි)
(සංස්කරණය නොකළ)
