අත්සුනු
බදින ලද සහල් ආදි ධාන්‍ය වර්ග සුනු කිරීමෙන් තනා ගනු ලබන ඛාද්‍ය විශේෂයකි. ශක්තු (සං.) සත්තු (පා.) සිංහලයෙහි "හත්" යි සිටී. සත්තුභස්තජාතක ගැටපදයෙහි "බද්ධසත්තු අබද්ධ සත්තූනං" යන්නට "බදහත් නොබදහත්, බදහත් නම් හත්වටයි, නොබදහත් නම් හත්සුනුයි" යි අරුත් කී සැටියැ. මෙයින් "සත්තු" ගුළි කොට බඳනා ලද්දේ යැ, නොබඳනා ලද්දේ යයි දෙසැටියයකින් සිටි බව කියන ලදි. වෙසතුරුදා සන්නයෙහි (260 පිට) "මධුපිණ්ඩිකාච=හත්වට ද, සත්තු=බද හත්වට ද නොබද හත්වට ද" යි අරුත් ලියා ඇති බව පෙනේ. මෙහි "බද" යනුත් "වට" යනුත් එක් මැ අරුතක් දෙන හෙයින් ජාතක ගැටපදයෙහි දැක්වූ "හත්වට" යනු ද "බදහත්" යනු ද නිවරද ව්‍යවහාරය විය යුතුය. අබද්ධසත්තු යනු නොබද හත්, හත්සුනු, අත්සුනු යි වහරට ආයේය. "බදහත්" යන්නට අරුත් විසින් දැක්වූ "හතවට" යනු මෙකල ව්‍යවහාරයෙහි එනුයේ "අග්ගළා" යනුවෙනි. අත්සුනු හා අත්වට (=අග්ගළා) දුරාතීතයේ සිට මිනිසුන් විසින් දුර ගමන්වල දී මාර්ගෝපකරණ සඳහා ගෙන ගිය බව පෙනේ. දැනුදු මෙරට ඇතැම් කෙනකුන් වන්දනා ගමන් ආදියෙහි දී බැදි සහල් පිටියෙන් කළ අග්ගළා මාර්ගෝපකරණ සඳහා ගෙන යනු දැක්ක හැකිය. පැරණි ඉන්දියානු සමාජයෙහි ඒ සඳහා අත්සුනු බෙහෙවින් භාවිතයට ගත් බව පෙනේ.
වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි වංකගිරියට ගිය පූජක බමුණා ද සත්තුහස්ත ජාතකයෙහි සිඟමන් සඳහා ගිය මහලු බමුණා ද ගෙන ගිය මාර්ගෝපකරණ අතුරෙන් අත්සුනු ප්‍රමුඛ විය. එය බොහෝ දවසක් සුරක්ෂිතව තබා ගත හැක්කා සේ ම සුවඳත් රසයත් නොපිරිහී පවත්නා හෙයිනි. සත්තුහස්ත ජාතකයෙහි මහලු බමුණා බොහෝ දවසක් දඹදිව ඇවිද පෙරළා ගෙදරට පැමිණෙන දවස්හිදු ඔහුට අහර වූයේ ගෙන් නික්මෙන දා ගෙන ගිය අත්සුනුම ය. අත්සුනු පිහිවායෙහි (පසුඹියෙහ) කට නොබැඳ පැන් බොන්නට ගියෙන් එය තුළ නයකු වැද ගත්තේ එතෙක් පැරණිව ගිය අත්සුනුවල සුවඳ නොඅඩුව තුබූ හෙයිනැයි සිතේ. මෙරට හත්වට (=අග්ගළා) සුලභව ඇත ද අත්සුනු දක්නට ලැබෙන්නේ කලාතුරකිනි. එහෙත් ඉන්දියාවෙහි නම් වෙළෙඳපොළෙහි පවා අත්සුනු දැක්ක හැකිය.
(සංස්කරණය:1963)
