අධිමාසවාදය
එකුන්විසිවන සියවසරෙහි ආරම්භ වූ ආගමික වාදයන් අතුරෙහි ආදිම වූ ද, ඉතාම ප්‍රබල වූ ද වාදයයි. සෞරමාස චාන්ද්‍රමාස යයි මාස ක්‍රම දෙකෙකි. හිරු මේෂාදි එක් එක් රාශියෙක හැසිරෙන කාලය එක් සෞරමාසයෙකි. මෙසේ හිරු රාශි දොළොසෙහි ම ගමන් කොට මීන රාශිය අවසන් කරත් ම එක්සෞර වර්ෂයෙක් වෙයි. සෞරවර්ෂයකට දවස් 365කි. පූර්ණිමාන්තාවධි චාන්ද්‍ර මාසය, අමාන්තාවධි චාන්ද්‍රමාසයයි චන්ද්‍රයා පිළිබඳ මාසක්‍රම දෙකෙකි. කෘෂ්ණ පක්ෂයෙහි පෑළවිය පටන් පුරපසළොස්වක අන්ත කොට තිථි තිසකින් යුක්ත වූ කාලය පූර්ණමාන්තමාස නම් වෙයි. ශුක්ල පක්ෂයෙහි පෑළවිය පටන් අමාවක අන්ත කොට ඇති කාලය අමාන්තමාස නම් වේ. ඒ චාන්ද්‍රමාස දොළොසක් පිරුණු කල්හි එක් අවුරුද්දක් වෙයි. චාන්ද්‍රවර්ෂයකට දවස් 354කි. මෙසේ ඇති කල්හි සෞරමාස දොළොසකින් යුත් වර්ෂය තුළ චාන්ද්‍රමාස දොළොසක් හා දින එකොළොසක් ද වෙයි. මේ ක්‍රමයෙන් අවුරුදු තුනක් ඇතුළත සෞරමාස 33ක් වන කල්හි චාන්ද්‍ර මාස 34ක් පමණ වෙයි. මෙහි වැඩි වී ගිය මාසය ඇති තුන්වැනි වර්ෂයෙහි චාන්ද්‍රමාස තෙළෙසක් වන හෙයින් ඉන් එකක් "අධිකමාසය" යි හැරපියා අවුරුද්ද සම කර ගැනීම සම්මත චාරිත්‍රයයි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ වර්ෂා ඍතුයෙහි වස් එළැඹිය යුතු යැ යි ශ්‍රාවකයනට ශික්ෂාපද පැනැවූ සේක. යළි ඇසළ පුනු පොහොය ගිය පෑළවිය දිනයෙහි වස් එළැඹිය යුතු යයි ද, අධිකමාසය පැමිණි වර්ෂයෙහි ඒ අධිකමාසය හැරපිය යුතු යයි ද නියම කළහ. පූර්ණිමාන්තාවධි අමාන්තාවධි යන එක් එක් මාස ක්‍රමය අනුව අධිකය හළ යුතු වර්ෂය වෙනස් වෙයි. පසළොස්වක හිම් කොට මාසය ගණින පූර්ණිමාන්තාවධි ක්‍රමයෙහි යම් සෞර මාසයක් ඇතුළත පුරපසළොස්වක් දෙකක් යෙදේ නම් ඒ වර්ෂයෙහි අධිකය හළ යුතු වෙයි. අමාවක හිම් කොට මාසය ගණින අමාන්තාවධි ක්‍රමයෙහි එක රවිමාසයක දී අමාවක් දෙකක් යෙදෙන වර්ෂයෙහි අධිකය හළ යුතු වෙයි. මෙයින් කවර මාස ක්‍රමයක් අනුව අධිකය හැර වස් එළැඹිය යුතු ද යන්නෙහි ලා මෙම අධිමාසවාදය ආරම්භ වූ බව පෙනේ. වාදය පිළිබඳ ඇතැම් ලියවිලිවල ක්‍රි. ව. 1855 වර්ෂය සඳහන් ව තිබෙන හෙයින් වාදයේ පටන් ගැනීම ඉනුදු පූර්වයෙහි යයි සිතිය හැකි වේ.
පූර්ණිමාන්ත පක්ෂය ගත් බෙන්තර වනවාස විහාරයෙහි වැඩ විසූ ගණාචාර්‍ය්‍ය අත්ථදස්සී මහා ස්ථවිර ස්වාමිපාදයන්වහන්සේ වාදී පක්ෂයෙහි ද, අමාන්තපක්ෂය ගත් සිප්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල නායක ස්වාමීන්ද්‍රයන්වහන්සේ ප්‍රතිවාදී පක්ෂයෙහි ද ප්‍රමුඛ ව සිටි ප්‍රබල වූ දෙපක්ෂයක් අතර අධි මාසවාදය සිදු විය.
"චෛත්‍රෙ මාසි ජගද් බ්‍රහ්මා - සසර්ජ ප්‍රථමෙහනි ශුක්ලපක්ෂෙ සමග්‍රන්තු - තදා සූර්යොදයෙ සති" යනාදි බ්‍රහ්මසිද්ධාන්ත වාක්‍යයෙන් දක්වන පරිදි "බක්මස ශුක්ලපක්ෂයෙහි පෑළවිය දවස්හි බ්‍රහ්මයා ලොව මැවී" යයි සලකන නිර්මාණවාදය ගත් බමුණන් විසින් සකස් කළ අමාවක හිම් කොට මාසය ගණින අමාන්ත ක්‍රමයෙන් ද අධික හැරීම බෞද්ධයන් විසින් නොකළ යුතු යයි ද, කල්පාරම්භයේ දී මැදින්මස පුරපසළොස්වක දවස්හි චන්ද්‍රසූර්‍ය්‍ය ග්‍රහනක්ෂත්‍රාදිය එකවිට පහළ වී යයි අග්ගඤ්ඤ සූත්‍ර අර්ථකථාදි බෞද්ධග්‍රන්ථයන්හි දක්වා ඇති හෙයින් ද බුද්ධකාලයෙහි පවා උතුරු දඹදිව පැවැති ව්‍යවහාරය හෙයින් ද, පූර්ණිමාන්ත මාස ක්‍රමයෙන් අධිකය හැරිය යුතු යනු වාදී පක්ෂය එළවූ කරුණුයි.
සූර්‍ය්‍යසිද්ධාන්තාදි ගණිත ශාස්ත්‍රයන්හි අමාන්ත ව්‍යවහාරය ප්‍රධානව ඇති හෙයින් ද බුරුමය ආදි බෞද්ධරටවල භාවිත වන චීනින්දියූපදෙස, වේදවිනිච්ඡය, ආදි ග්‍රන්ථවල අමාන්තමාස ක්‍රමය දක්වා ඇති හෙයින් ද ලක්දිව පෙර පැවැති මාස ව්‍යවහාරය එය හෙයින් ද අමාන්ත මාස ක්‍රමයෙන් අධිකය හැරිය යුතුය යනු ප්‍රතිවාදී පක්ෂයෙන් ඉදිරිපත් කළ කරුණුයි.
දෙපක්ෂය සම්මුඛව උත්තර ප්‍රත්‍යුත්තර දීමෙන් ද පුවත්පත් මගින් ද ලිපි ලේඛන හුවමාරු කිරීමෙන් ද පොත්පත් සැපයීමෙන් ද මේ වාදය සිදු වූ බව පෙනේ. අධිමාසප්‍රකාශිනී, මාසර්තුලක්ෂණ, අධිමාසභේද, අධිමාසදීපනී, අධිමාසසංග්‍රහ ආදී පොත් රැසක් මේ නිසා නිපැදුණේය. තවද මේ අධිමාසවාදය ම හේතු කොටගෙන බුද්ධවර්ෂවාදය, වෙසක්වාදය යන අනිකුදු වාද දෙකක් පැන නැඟිණ. බුදුරජාණන්වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය සිදුවූ කලියුග වර්ෂ 2558 වැන්නෙහි අමාවක් තෙළෙසක් තුබූ බව ද එහෙත් මහාකාශ්‍යපාදි ධර්මසංග්‍රාහක මහතෙරවරුන් අමාන්තක්‍රමයෙන් ලැබුණු ඒ අධිකය නොහැර වස් විසූ බව පෙනෙන හෙයින් අමාන්තමාස ව්‍යවහාරය එකල ශාසනිකයන් නොපිළිගත් බව ද වාදී පක්ෂය ඉදිරිපත් කළ කල්හි බුද්ධ පරිනිර්වාණය ඒ වර්ෂයෙහි නොවේ යයි දැක්වීම සඳහා බුද්ධවර්ෂ ව්‍යවහාරයෙහි වෙනසක් ඇති කිරීම බුද්ධවර්ෂ වාදයට (බ.) හේතු වී යයි කියති. මෙහි උග්‍ර අවස්ථාව එළඹුණේ 1907 දී සරසවි සඳරැස සිහළසමය යන පුවත්පත් මගින් ලියුම් පළවීමෙනි.
අමාන්තාවධි මාස ව්‍යවහාරයෙන් අධිකය හැරීම හේතුකොටගෙන ඇතැම් වර්ෂයෙක මේෂරවියේ පැමිණෙන පසළොස්වක වෙසක් පසළොස්වක යයි ප්‍රකාශ වීම නිසා වෙසක් වාදයකුදු උද්ගත විය. මෙසේ අධිමාසවාදය මුල් කරගෙන බුද්ධවර්ෂවාද වෙසක්වාද දෙක ද පහළ විය. මේ එක ද වාදයෙක තීරණාත්මක පිළිගැනීමෙක් මේ තාක් දක්නට නැත.
(සංස්කරණය:1963)
