අනන්තවර්මන් (චෝඩගංග)
රා.ස. 1078 – 1150. සැත්තෑ හවුරුද්දකට වැඩි වූ දීර්ඝ කාලයක් ඉන්දියාවේ කාලිංග ප්‍රදේශයේ රජ කළ මේ රජ එම ප්‍රදේශය බලවත් රාජ්‍යයක් බවට පත් කළේය. මොහු ගංගවංශික රාජරාජ දේවේන්ද්‍ර වර්මන් රජතුමාගේ (1070-78) පුත්‍රයාය; වජ්‍රහස්ත V (බ.) රජතුමාගේ මුනුබුරාය. ක්‍රි. ව. 1196-97 දී මාඝ නාමයෙන් පොළොන්නරුවේ රජකළ වෝඩ ගංග රජතුමා ද මෙරජුගේ ඥාතියකු බැව් කියති. මේ රජතුමාගේ රාජ්‍ය කාලයේ මුල භාගයේ දී පළමුවන කුලෝත්තුංග සොළී රජු විසින් කාලිංගය ආක්‍රමණය කරන ලදි. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ විශාඛා පටුන (විශාඛ පට්ටන, විසාග පටම්) සොළී රජුට යටත් වීමත් එහි නම කුලෝත්තුංග සොළී පටුන (කුලෝත්තුංග සෝළ පට්ටනම්) යනුවෙන් වෙනස් වීමත්, ඔරිස්සා දේශ සීමාව තෙක් විහිද ගිය කාලිංග රාජ්‍යය සොළීන්ට යටත්වීමත් ය. කෙසේ නමුත් අනන්තවර්මන් රජතුමා තමාට අත්වුණු මේ පරාජයත් ඔටුන්න අහිමිවීමත් නිසා අධෛර්යට පත් නොවීය. ඔහු සුළු කලකින් ම තමාට අහිමිවූ ඔටුන්න නැවත ලබා ගත්තා පමණක් නොව විශාඛා පටුනු දිස්ත්‍රික්කය ද නැවතත් සොළීන්ගෙන් උදුරා ගත්තේය. ඔහු ස්වකීය දිග්විජය ආරම්භ කළේ මීට පසුව ය. පළමුවෙන් ම ආන්ධ්‍ර රාජ්‍යයට පහර දී ආන්ධ්‍ර රාජ්‍යය සතු ව තුබූ ගෝදාවරී නදිය තෙක් විහිද ගිය භූමි ප්‍රදේශය කාලිංග රාජ්‍යයට ඈඳා ගත්තේය. ඉක්බිති මේ තෙමේ "උත්කල" ප්‍රදේශයට පරහ දී ඒ ප්‍රදේශයත් සිය රාජ්‍යයට එකතු කෙළේය. ඊට පසුව ඔහුගේ දිග්විජයට ලක්වූයේ වංගරාජ්‍යයයි. මේ දිග්විජය අවසානයේ දී කාලිංග රාජ්‍යය උතුරෙන් ගංගා නදිය තෙක් ද දකුණෙන් ගෝදාවරී ගංගාව දක්වා ද පැතිර සිටියේ ය. ගංගා සහ ගෝතම (ගෝදාවරී) යන ගංගාවන් අතර පිහිටි සෑම පළාතකින් ම අනන්තවර්මන් රජතුමා කප්පම් ගත් බව ඔහුගේ ම රාජ්‍ය ලේඛනයක සඳහන් වෙයි.
අනන්තවර්මන් යුද්ධයෙහි දක්ෂයකු වූවාක් මෙන් ම කලා රසික සාමකාමි රජකු වූ බව ද කිව හැකිය. ඔරිස්සාවේ පූරි ප්‍රදේශයේ (පුරුෂෝත්තම) පිහිටුවා ඇති ශ්‍රේෂ්ඨ කලා කෘතියක් වූ ජගන්නාථ කෝවිල ඔහුගේ කලාරුචිකත්වය හා ආගම භක්තිය විදහා පෙන්වන්නකි. පූරි ප්‍රදේශයේ වැසියකු වූ ශතානන්ද විසින් කරන ලද තාරකා ශාස්ත්‍රය පිළිබඳ කෘතියක් වූ භාස්වතී බිහිවූයේ මේ රජතුමාගේ රාජ්‍ය කාලයේ දී යයි සලකති. ඔහුගෙන් හින්දු ආගමට ලැබුණු අනුග්‍රහයත් ඔහුගේ ත්‍යාගශීලීභාවයත් ඔහුගේ ම සෙල්ලිපිවලින් හා රාජ්‍ය ලේඛනවලින් ඔප්පු වේ.
අනන්තවර්මන් චෝඩගංග රජතුමාගේ මරණයෙන් පසු රජකමට පැමිණි ඔහුගේ පුත්‍රයා හැඳින්වුණේ අනන්තවර්මන් මධුකාමාර්ණව යන නාමයෙනි. ඔහු අවුරුදු දහයක් පමණ කාලයක් කාලිංග රාජ්‍යයෙහි රජ කෙළේය.
(සංස්කරණය:1963)
