අන්නාසි

[අනානාස් කොමෝසුස් - Ananas comosus (L.) Merr.]. නිවර්තන ඇමෙරිකාව ජන්ම භූමි කොට ගත් පැළෑටියකි අන්නාසි. දැන් එය ලෝකයේ සෑම උෂ්ණ කලාපීය ප්‍රදේශයක ම වවනු ලැබේ. හවායි, කියුබා, බටහිර ඉන්දියානු දූපත්, ෆෝර්මෝසා, ක්වීන්ස්ලන්තය යනාදී රටවල වෙ‍ළඳාම පිණිස අන්නාසි වවනු ලැබේ.

අන්නාසි ඇමෙරිකාව නිජ බිම් කොටගත් පලතුරු විශේෂයක් යයි කියතුදු පුරාතන ස්පාඤ්ඤ දේශ සංචාරකයන් ද පෘතුගීසි දේශ සංචාරකයන් ද බටහිර ඉන්දීය දූපත්වල දී වනගතව වැවුණු අන්නාසි මෙන් ම රෝපණය කරන ලද අන්නාසි ද දුටු බව සඳහන් වේ. අන්නාසි පිළිබඳ පැරැණි ම සඳහන හැටියට සලකන්නේ ක්‍රිස්ටෝෆර් කොලම්බස් 1493 දී ග්වාඩලුප් දිවයිනේ දී අන්නාසි දුටහයි පීටර් නමැත්තකු විසින් කරන ලද ප්‍රකාශයයි. එංගලන්තයේ දෙවැනි චාල්ස් රජුගේ මාළිගයේ දී බාර්බේඩෝස් දිවයිනෙන් ලැබුණු අන්නාසි ගෙඩියක රස වින්ද බව ජෝන් එව්ලින් නමැත්තා ද සිය දිනපොතෙහි සඳහන් කොට තිබේ. කෙසේ වෙතත් 16 වැනි සියවසේ දී මිෂනාරීහු ද යාත්‍රිකයෝ ද අන්නාසි පැළ ඉන්දියාව, අප්‍රිකාව, චීනය හා නැගෙනහිර ඉන්දීය දූපත් යන රටවලට ගෙන ගියහ. වෙළෙඳ පලතුරු විශේෂයක් වශයෙන් අන්නාසි වැවීම පළමුව ආරම්භ වූයේ 1850 දී අසෝර් දිවයින්වලය. ලංකාවේ ද මූදු මට්ටමේ සිට අඩි 3000 දක්වා උස් ප්‍රදේශවල සරු ලෙස අන්නාසි වැවේ. නිවර්තන පලතුරු අතුරෙහි අන්නාසි ඉතා අගනා පලතුරක් මෙන් කවුරුත් සලකති. ඒ හා බී විටමින් බෙහෙවින් ඇති අන්නාසි ගෙඩියෙහි ආහාර දිරවීම පහසු කරවතැයි සැලැකෙන ප්‍රෝටීන් ජාරක එන්සයිම හා බ්‍රොමලින් අඩංගු වෙයි.

අතු රහිත කෙටි කඳක් ඇති මේ බහුවාර්ෂික පැළෑටිය බ්‍රොමෙලියාසේ කුලියට අයත් වේ. එහි ඝන වූ ද පටු වූ ද දිග කොළ බොහෝ තිබේ. කොළ කෙඳි සහිත ය. සාමාන්‍යයෙන් කොළ දාරවල තියුණු දැති තිබේ. පැළෑටියේ මුදුනෙන් හටගන්නා ස්ථූල නටුවෙහි අග කේතුවක් වැනි මල් පොකුරකින් යුක්ත පුෂ්පමංජරිය සෑදේ. එහි පනාසය (sorosis) නමින් හැඳින්වෙන සංයුක්ත ඵලය හටගනී. එය පැසෙන විට අක්ෂය (axis), නිපත්‍ර (bracts), මනිපත්‍ර (sepals), දල හා ඩිම්බකෝෂ (ovaries) යනාදී පුෂ්පමංජරියේ සියලු ම කොටස් ඒකාබද්ධ වී මාංසල වී සිටී. ඵලයේ මුදුනෙන් අක්ෂය තවදුරට වැඩී කොළ පොකුරකින් යුත් කුරුල්ලෙක් සෑදේ. සාමාන්‍යයෙන් අන්නාසි ඵලයේ ඇට නැත. එහෙයින් පැළෑටියේ බෝවීම සිදුවන්නේ මොටියන්ගෙනි. ‍ගෙඩිවල අග තිබෙන කුරුල්ලන් ද අන්නාසි බෝ කිරීමට සමහරු ගනිති. එහෙත් ඒවායින් ගෙඩි හටගැනීමට වැඩි කාලයක් ගත වේ.

අන්නාසි ප්‍රභේද කීපයක් ඇත. වඩා ම විශිෂ්ට වූයේ කිව් අන්නාසි නමින් හැඳින්වෙන ප්‍රභේදයයි. කිව් අන්නාසි ගෙඩිය විශාලය. බොහෝවිට රාත්තල් 12 සිට 14 දක්වා බර ගෙඩි ඇත. මේ පැළෑටියේ කොළ දාර දැති රහිතය. කිව් අන්නාසිවලට වඩා කුඩා වුව ද ඊට වඩා රසවත් වූ මුරිසි තවත් ප්‍රභේදයකි. ලංකාවේ දක්නට ලැබෙන තරමක් බාල වූ කුඩා ගෙඩි ඇති ප්‍රභේදයක් නම් වල් අන්නාසි ය. සමහරවිට ගල් අන්නාසි කැළෑවල ද වැවේ.

ආයුර්වේද මතය: අන්නාසි ඵල මිහිරි ඇඹුල් රසයෙන් යුක්තයි. පණුවන් නසයි. පිත්සෙම් වඩයි. ආහාර රුචිය ඇති කරයි. නොමේරූ අන්නාසි අනුභවයෙන් අග්නිදීපනය වේ. හෘදයාබාධ හා විඩාව පහ කරයි. පැසුණු ඵලවලින් රක්තදෝෂ නසයි. ගෙඩියෙහි යුෂ රත්පිතින් හටගන්නා චර්මරෝගයන්ට හිතකරය. පත්‍රවල යුෂ කෘමිනාශකය. අන්නාසි යුෂ, අරංකහ, පොල් රා සහ යබොර කුඩු යොදා සාදනු ලබන ආසවය වාතරක්තය පාණ්ඩුව ආදී රෝගවලට ප්‍රත්‍යක්ෂයි. කොළවල මුල කොටසේ දලු වැනි මෘදු භාගය සහිඳ ලුණු සමග දීමෙන් මලජකෘමීහු වැටෙත්. අමු මුද්දරප්පලම් හා අන්නාසි යුෂ එක්කොට දීමෙන් මුත්‍ර අඩස්සිය සුව වේ. අන්නාසි ගැට ගර්භණීන්ට අහිතකරය.

අන්නාසි ගොවිතැන: උෂ්ණ ප්‍රදේශවල වැවෙන අන්නාසි විශාල වශයෙන් වගා කරනු ලබන්නේ හවායි, මලයා දිවයින්, බටහිර ඉන්දියානු දූපත්, අප්‍රිකාව, ෆ්ලොරීඩාව හා ක්වීන්ස්ලන්තය යන රටවලය. ලංකාවේ ඉතා හොඳ අන්නාසි වවනු ලබන්නේ පහතරට තෙත් හා අර්ධ වියළි කලාපයට අයත් ගම්පහ සහ මාදම්පේ අතර පිහිටි ප්‍රදේශයේ ය.

හොඳින් දිය සීරාව බැස නොයන මැටි මිශ්‍ර පද අන්නාසි වගාව සඳහා නුසුදුසු ය. සාර්ථක අන්දමින් අන්නාසි වගා කළ හැක්කේ හොඳින් දිය සීරාව බැස යන, මඳ අම්ල ගතියකින් යුක්ත, සාරවත් වැලි මිශ්‍ර පසෙහි ය. මැන්ගනීස් නම් ද්‍රව්‍ය අන්තර්ගත හුනු බහුල පස අන්නාසි වගාවට හිතකර නොවේ. අන්නාසිවල නියඟයට ඔරොත්තු දීමේ ශක්තියක් ඇත ද සාර්ථක ලෙස වැවීමට නම් හොඳින් විහිදී යන වර්ෂාපතනයක් අවශ්‍යය.

අන්නාසි පඳුරු, මුල් මො‍ටියන්ගෙන් මෙන් ම අක්ෂි මොටියන්ගෙන් ද නටු මොටියන්ගෙන් හා කරඬු මොටියන්ගෙන් ද ගෙඩි මුදුනේ ඇතිවන මොටියන්ගෙන් (කුරුල්ලන්ගෙන්) ද මුදුනේ ඇතිවන කරඬුවෙන් සහ වයස්ගත පඳුරුවල කැබලිවලින් ද බො‍්කරගනු ලැබේ. පඳුරු කැබැලි සිටුවන විට දිග අතට තබා පොළෝ මට්ටමෙන් අඟල් 3ක් පමණ යටට සිටින සේ සිටුවන ලැබේ. අක්ෂි මොටියන්ගෙන් බෝ වූ අන්නාසි පඳුරු පල දැරීමට මාස 14 සිට 16 දක්වා කාලයක් ද නටු මොටියන්ගෙන් බෝවූ පඳුරු පල දැරීමට මාස 18 සිට 20 දක්වා කාලයක් ද කරඬු සිටුවූ විට පල දැරීමට අවුරුදු 2 දක්වා කාලයක් ද ගත වේ. කරඬු සිටවූ විට පල දැරීමට ගතවන කාලය ඒ සඳහා ගනු ලබන අන්නාසි ආරය අනුව වෙනස් වේ. අන්නාසි ගෙඩිය නටුවට සම්බන්ධ වන තැනින් හෝ ඊට කිට්ටු තැ‍නෙකින් මතුවෙන අස්වාභාවික මොටියෝ ද වෙති. පැළ කිරීම සඳහා මේවා යෝග්‍ය නොවේ. ඒ සඳහා හොඳින් වැඩුණු පඳුරුවලින් ම මොටියන් තෝරා ගත යුතුයි.

පැළ කිරීමට තෝරා ගනු ලබන මොටියන් ඒවායේ මුල් කොළ ‍ගළවා, විෂබීජ නාශක දියර මිශ්‍රණයක දමා, පැළ කිරීමට ප්‍රථම අව් ගැස්විය යුතුයි. මෙසේ කිරීමෙන් දිලීර රෝගයන් නිසා පඳුරු කුණුවී යෑම වළකී. අඩි දෙකක් පරතරය ඇති දෙපේළිවල මොටියන් සිටවිය යුතුය. එක පේළියක මොටියන් අතර පරතරය විය යුත්තේ අඩියක් පමණය. දෙපේළි යුගලයක මැද පරතරය අඩි 5 සිට 6 දක්වා විය යුතුය. අන්නාසි ගෙඩි බිමට නොනැමී රඳා සිටීම දෙපේළිවල අන්නාසි සිටුවීමේ පරමාර්ථයයි. මොටියන් ගැඹුරට සිටුවීමෙන් වැඩීමට බාධා පැමිණේ. සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයේ මොටියන් අඟල් සතරක් හෝ පහක් පමණ ගැඹුරට ද සිටුවිය යුතුය.

අන්නාසි පඳුරු සරුවට වැඩීමට නම් රසායනික පෝර වර්ග යෙදිය යුතුය. ඇතැම් රටවල ගොවීහු රසායනික මිශ්‍රණයක් පඳුරුවල මුල් කොළ අක්ෂ තුළට දමති. මෙය සල්‍ෆේපේට් ඔෆ් ඇමෝනියා, සුපර් ‍ෆොස්ෆේට්, සල්‍ෆේට් ඔෆ් පොටෑෂ් යන රසායනවලින් යුක්ත නයිට්‍රජන් කොටස් 10 ක් ද ෆොස්‍ෆොරික් අම්ල කොටස් 6ක් ද යවක්ෂාර කොටස් 10 ක් ද ගෙන මිශ්‍ර කොට සාදා ගනු ලැබේ. පසෙහි මැන්ගනීස් නමැති ලෝහ ද්‍රව්‍යය සහ හුනු අධික වීමෙන් යකඩ අඩුවෙන් ලැබීම නිසා අන්නාසි කොළවලට හරිතක්ෂය (chlorosis) වැලඳීමට ඉඩ තිබේ. මෙයින් අන්නාසි පඳුරු ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා සති 4 සිට 6 කට වරක් ෆෙපෙරස් සල්‍ෆේට් නම් දිලීර මිශ්‍රණය කොළ මත ඉසිය යුතුයි. පසේ තෙතමනය ආරක්ෂා කිරීම සහ වල් පැළෑටි මැඩීම සඳහා කොහුබත් ආදිය අතුරනු ලැබේ. හවායි දූපත් වැසියෝ මේ සඳහා විශේෂ කඩදාසි වර්ගයක් පාවිච්චි කරති. ඕස්‍ට්‍රේලියානුවෝ වල් පැළෑටි නසන බෙහෙත් වර්ග යොදත්.

මුරුසි අන්නාසිවල පල හටගන්නේ පෙබරවාරි, මාර්තු යන මාසවල දී ය. කිව් අන්නාසිවල වැඩි ම පලදාව ජුනි ජූලි යන මාසවල දී ඇති වෙයි. අන්නාසි පඳුරුවල එකසමව හා ඉක්මනින් පල හටගැන්වීම සඳහා එහි මුදුනට ඇසිටිලින් වායුවෙන් පිළියෙල කරගත් දියර මිශ්‍රණයක් ඉසිනු ලැබේ. මෙම මිශ්‍රණය යොදා පැය 48ක් යනතුරු වැසි නොවටහොත් ‍හොඳ ප්‍රතිඵල ලබාගත හැකිය. ඇල්ෆා නැප්තලීන් ඇසිටික් ඇසිඩ් නම් අම්ල වර්ගය ද ඉක්මනින් අන්නාසි පල හට ගැන්වීමෙහි ලා මහෝපකාරී වේ.

අන්නාසි පඳුරුවලට හානි පමුණුවන මකුණු විශේෂයක් ද වෙයි. පඳුරු මැලැවියෑමේ රෝගය ඇතිවන්නේ මේ මකුණන් හේතුකොට ගෙන යැයි අදහස් කරනු ලැබේ. පැළ කරන විට රෝගවලින් තොර මොටියන් තෝරා ගැනීමෙන් හා සුදුසු කෘමිනාශක රසායන ද්‍රව්‍ය යෙදීමෙන් මේ රෝගය මර්දනය කරගත හැකිය. තියෙලාවි ඔප්සිස් පැරඩොක්සා (Thielaviopsis paradoxa) නැමැති දිලීර වර්ගය නිසා ඇතිවන, සාමාන්‍යයෙන් වර්ෂා කාලයේ දී පැතිර යන, අන්නාසි මොටියන්ගේ පහළ කොටස කුණු වී යෑමේ රෝගය සෑදෙන්නේ මොටියන් නියම විධියට නොවේළා පැළ කිරීම හේතුකොටගෙනය. මෙම දිලීර බීජ ‍අන්නාසි ගෙඩිවල ඇති වන තුවාළ මගින් ගෙඩි ඇතුළට වැදීමෙන් ගෙඩිවලට ද කුණුවීමේ රෝගය හෙවත් "දියර බිබිලි රෝගය" වැලඳිය හැකිය. මේ රෝගය මර්දනය කිරීමේ සාර්ථක ක්‍රමයක් සොයා ගෙන නැත ද හොඳින් දිය සීරාව බැස යන පරිදි ගොවිබිම සකස් කිරීමෙන් ද මොටියන් නිසි පරිදි අව් ගස්වා සිටුවීමෙන් ද එය බොහෝදුරට වළක්වා ගත හැකිය. (රජයේ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ ලිපියක් ආශ්‍රයෙනි)

(සංස්කරණය:1963)