අනාපත්ති
ප්‍රාතිමෝක්ෂයෙහි එන ශික්ෂාපද සියල්ල නිදාන පුද්ගලාදි වශයෙන් සතළොස් ආකාරයකින් වර්ණනා කළයුත්තේ වෙයි. එහි සත්වැනි වර්ණනා ක්‍රමය අනාපත්ති වාරයයි. ආපත්ති වස්තුවක් මෙන් පෙනෙන කිසි තැනෙක ඇවැත් ඇද්ද නැද්දැයි විමසීමට මෙය උපකාර වේ.
නොදන්නාහට, නොඉවසන්නාහට, උමතු වූවහුට, විසුරුණු සිත් ඇත්තහුට, වේදනාවකින් පෙළුණහුට ආදිකම්මිකයාහට ඇවැත් නොවේ යයි වදාරන ලද්දේය. (ආපත්ති බ.)
එහි නොදන්නේ නම් නින්දට පැමිණීම් ආදි හේතුවෙන් අනුන්ගේ උපක්‍රමයෙන් කළ ව්‍යතික්‍රමය නොදන්නේයැ; ශික්ෂාපදය නොදන්නා බව මෙහි ලා නොදැනීම නම් නොවේ. නොඉවසන්නේ නම් සතුරන් ආදි අන්‍යයන් බලයෙන් ව්‍යතික්‍රමණය කරවන කල්හි තමා සිතින් නොඉවසන්නේයැ. උමතු වූයේ නම් පිත් ආදි දෝෂයන් උත්සන්න වීමෙන් රන් ගිනි ආදිය පවා වෙන් කොට නොදත හැකි සේ සිහිමුළා වූ තැනැත්තේයැ. විසුරුණු සිත් ඇත්තේ නම් යක්ෂාදි භූතයන් විසින් කරන ලද චිත්තවික්ෂේපය භූතවිකාර ඇති තැනැත්තේයැ. වේදනාවෙන් පෙළුණේ නම් අධික වේදනාවකින් සිහි මුළා වූ තැනැත්තේයැ. ආදිකම්මිකයා නම් ඒ ඒ ශික්ෂාපදයන් පැනවීමට හේතු වූ වස්තුවෙහි මුල් වූ තැනැත්තේයැ. මොහු සදෙන ඒ ඒ ශික්ෂාපදයෙහි ඇවතට නොඅවදනාහුයි.
(සංස්කරණය:1963)
