අනින්දිතපුරය
දකුණු කාම්බෝජයේ මීකොං නදියට බටහිරින් පිහිටා තිබිණැයි සැලකෙන අනින්දිතපුරය නමින් ම හැඳින්වුණු පැරණි ප්‍රාදේශික රාජ්‍යයක අගනුවරය. හත්වන සියවසේ දී පමණ මෙය බාලාදිත්‍යපුරය යනුවෙන් හැඳින්වුණු බව පෙනේ. අනින්දිතපුරය පිහිටා තුබූ ස්ථානය තව ම නියම වශයෙන් සොයා ගෙන නැත. වෝඩේස් පඬිතුමාගේ මතය අනුව මේ නගරය පිහිටා තිබෙන්නට ඇත්තේ අංකෝර් නගරයට නැගෙනහිරින් හා තොන්ලේ සැප්නදියේ අත්තක් වූ ස්තුන් සෙන් ගංගාවේ නිම්නයට උතුරින් ඇති භූමි ප්‍රදේශයේය. මේ මතය ම අනුමත කරන ඇල්.පී. බ්‍රිග් පඬිතුමා මේ ප්‍රදේශය දැනට කොම් පොං තොං නමින් හැඳින්වෙන ස්ථානය යයි අනුමාන කරයි.
කාම්බෝජ දේශයේ රජවරුන් වූ භවවර්‍මන් ගේ (560-590) හා මහේන්ද්‍රවර්‍මන්ගේ (590-610) රාජ්‍ය කාලයන්හි දී මේ ප්‍රදේශය නිදහස් රාජ්‍යයක් තුබූ බව සිතිය හැක. මෙහි ප්‍රථම පාලකයා ලෙස සැලකෙන්නේ බාලාදිත්‍ය රජය. මොහු කෞණ්ඩින්‍ය සෝම වංශයට අයත් වූවෙකැයි කියති. අනින්දිතපුර රාජ්‍යය ඊශානවර්‍මන් (611-635) රජු ආක්‍රමණය කළ බව පෙනේ. මෙය සිදුවූයේ බාලාදිත්‍ය රජුගේ රාජ්‍ය කාලයේදී ම ය. මේ ආක්‍රමණයෙන් පසු බාලාදිත්‍ය රජු ජීවත් වූ බවක් පෙනෙන්නට නැත. ඉන් පසු ඔහුගේ පරම්පරාවේ පාලකයන් බාලාදිත්‍ය රජුගේ පැරණි අගනුවර වූ ස්වර්ගද්වාරපුරයට ගොස් චෙන්ල රජවරුන් යටතේ ප්‍රාදේශික රජවරුන් හැටියට ඒ ප්‍රදේශය පාලනය කළ බවට සාක්ෂ්‍ය ඇත. අනින්දිතපුර රාජ්‍යය ඊශානුවර්‍මන්ට යටත්වීමෙන් පසු අනින්දිතපුර නගරය තිබූ තැන ම නව නගරයක් ගොඩ නඟා ඊට ඊශානපුරය යයි නම් කළ බව පෙනේ.
(සංස්කරණය:1963)
