අනෝනාසේ
මෙය ද්විබීජපත්‍රී (dieotyledonous) ශාක කුලයකි. මේ කුලයට අයත් ශාක සාමාන්‍යයෙන් පඳුරු හෝ ගස් සමහරවිට ආරෝහකයෝ වෙත්.
මේ ශාකවල කොළ හා ලී සුවඳය. උපපත්‍ර (stipules) නැත. කොළ ඒකාන්තර (alternate) ය. ඒවායේ තෙල් ප්‍රණාල (oil ducts) තිබේ. මල් ක්‍රමවත් (regular)ය. ද්විලිංගිකය, කලාතුරකින් ඒකලිංගිකය. මල් තනි තනිව හෝ විවිධ පුෂ්ප මංජරීවල හෝ හට ගනී. පරිපුෂ්පයෙහි (perianth) කොටස් (දල සහ මණිපත්‍ර) ත්‍රි-අංක (trimerous) වූ තුන් වලයකින් (whorls) යුක්තය. පිටින් තිබෙන වලයන්ගෙන් එකක්ණ හෝ දෙකක් මණිපත්‍රාග (sepaloid) ය. සාමාන්‍යයෙන් රේණු රාශියක් තිබේ. ඩිම්බකෝෂයෙහි (ovary) අණ්ඩප (carpels) රාශියකි. මේවා සාමාන්‍යයෙන් ඒකාබද්ධ නොවී වෙන්ව තිබේ. ඵලය සාමාන්‍යයෙන් බද්ධ වූ හෝ නොවූ බදරි (berries) කීපයකින් සෑදුණු සමුච්චයකි. (etaerio) බීජයෙහි භ්රූණපෝෂය (endosperm) විචිත්‍ර (ruminate ) ය.
නිවර්තන ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත වී තිබෙන මේ ශාක කුලයෙහි ගණ 80ක් ද විශේෂ 820ක් ද පමණ ඇතුළත් වේ. ඉන් ගණ 17ක් ද විශේෂ 46ක් ද පමණ ලංකාවේ වැවේ. ලංකාවේ වැවෙන විශේෂවලින් 18ක් පමණ වෙන රටවල නොවැවෙන දේශීය ශාකයෝයි. මේ විශේෂ වැඩි වශයෙන් මලයාවේ තිබෙන විශේෂවලට නෑකම් පෙන්වයි.
උවාරියා,ආවබොට්රිස්, අනෝනා සහ සිලෝපියා යනු අනෝනාසේ කුලයට අයත් සුලභ ගණයෝයි. මේ කුලයට අයත් ශාකවලින් ප්‍රයෝජනවත් ද්‍රව්‍ය කිහිපයක් ද සාදා ගනු ලැබේ. කටු අනෝදා (අනෝනා මුරිකාටා) අනෝදා (අ. ස්කුවා මෝසා), වැලි අනෝදා (අ. රෙටිකුලාටා) සහ චෙරිමොයර් (අ. චෙරිමෝලියා) යනා දී ශාකවල ඵල පලතුරු වශයෙන් අගනේය. සුවඳ මල් සහ කෑමට සුදුසු ගෙඩි ද තෙල් ද ලබාගැනීම පිණිස සමහරු ආටබොට්රිස් විශේෂ වවනු ලැබේ. කාෂ්ඨීය ආරෝහකයක් වන පෙතික වැල් හෙවත් යකඩ වැල් (ආටබොට්රිස් සෙලනිකුස්) කඹ තරමට ශක්තිමත්ය. උඩරට ලාකඩ සැරයටි සාදනුයේ සාමාන්‍යයෙන් කැකල හෙවත් ඊපෙත්ත (සියතොකලික්ස් සෙලනිකුස්) ලීයෙනි. මැකසාර් තෙල් ලබාගන්නේ මලයාවේ වැවෙන කනන්ගා ඔඩොරාටාවල මල්වලිනි. නිවර්තන අප්‍රිකාවේ තිබෙන මොනාඩෝරා මිරිස්ටිකාවල ඇට සාදික්කා වෙනුවට පාවිච්චි කළ හැකි ය. ඉන්දියාවේ මහා වීථි දෙපස අලංකරණ ශාකයක් වශයෙන් පොලීඅල්තියා ලොන්ගිfපොලියා වවනු ලැබේ.
(සංස්කරණය:1963)
