අප්හැම්, එඩ්වඩ්

(? - 1834) දහනව වන ශත වර්ෂයේ මුල භාගයෙහි එංගලන්තයේ විසූ ග්‍රන්ථ කර්තෘවරයෙකි. ඔහුගේ ජීවිතයේ මුල කොටස පිළිබඳ තොරතුරු සොයා ගැනීම දුෂ්කර වුවද, පළමුවෙන් ම එක්සටර් (Exeter)හි පොත් වෙළඳකු වශයෙන් ජීවිතය ආරම්භ කළ බව සඳහන් වේ. පසු කාලයෙහි හෙතෙම එක්සටර් නගරයේ නගරාධිපති පදවියට ද පත්විය. බාල්‍යයෙහි පටන් ශාස්ත්‍රීය කටයුතු පිළිබඳ උනන්දුවක් දැක්වූ අප්හැම් කල්යාමෙන් එය ම ස්වකීය ජීවනෝපාය කර ගත්තේය. පෙරදිග රටවලට අයත් භාෂා සාහිත්‍යය පිළිබඳ විශේෂ සැලකීමක් දැක්වූ ඔහු විසින් බුද්ධාගමේ ඉගැන්වීම් හා ඉතිහාසය, ඔටෝමන් අධිරාජ්‍යයේ ඉතිහාසය ආදිය පිළිබඳ ග්‍රන්ථ කීපයක් රචනා කරන ලදි. රාජකීය ආසියාතික සමිතියේ මහා බ්‍රිතාන්‍ය හා අයර්ලන්ත ශාඛාවේ ද පුරාවස්තු සංගමයේ ද විශිෂ්ට සාමාජිකයකු වශයෙන් කටයුතු කළ හෙතෙම බුරුම යුද්ධය පැවති සමයේ දී එරට වැසියන්ගේ ආගම, කලා හා සභ්‍යත්වය සම්බන්ධ පුරාවස්තු රාශියක් සොයාගෙන ඒ පිළිබඳ සවිස්තර නාමාවලියක් සකස් කෙළේය. අවසන් වරට ඔහු අතින් සංස්කරණය වූයේ මහාවංශයේ පරිච්ඡේද 88ක් ද, රාජරත්නාකරය, රාජාවලිය හා බෞද්ධ කථෝපකථනයක් ද ඇතුළත් වූ ඉංග්‍රීසි ග්‍රන්ථයකි. මේ ග්‍රන්ථය කාණ්ඩ තුනකින් යුක්තය. මෙම ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය ඔහුට ලැබුණේ ක්‍රි.ව.1826 දී ලක්දිව අග්‍ර විනිශ්චයකාර ධුරය දැරු සර්. අලෙක්සැන්ඩර් ජොන්ස්ටන් මහතාගෙනි. එය සංස්කරණය කිරීමේ දී ඩබ්ලිව්.බී. ‍‍‍ෆාක්ස් නමැති දේවගැතිවරයකුගේ ආධාරය ද ඔහුට ලැබුණු බව සඳහන් වේ. මේ ග්‍රන්ථය මුද්‍රණය කර වැඩි කලක් ගතවන්නට මත්තෙන් (1834) අප්හැම්ගේ මරණය සිදු විය.

(සංස්කරණය:1963)