අපිච්ඡදය
රක්ෂාවරණය, අවශෝෂණය, ස්‍රාවය, බහිස්ස්‍රාවය යන මේ කෘත්‍ය සඳහා අපිච්ඡදය පටක අති විශේෂයෙන් සකස් වී ඇත. රක්ෂණාවරණය සැලසීම සිය කෘත්‍යය වන විට, පටකය පවත්නේ ඇතිරිලි හෝ පටල හැටියට ය. එයින් කුෂ්ටවලට ආවරණ හෝ ආස්තරණ සෑදේ. මේ කුෂ්ටලවලින් සමහරක් අවශෝෂක ද වේ. අවශෝෂණය ප්‍රධාන කෘත්‍යය වන විට, උප-අපිච්ඡද පටකවල ඇති රුධිරවාහිනීන් වෙත අවශ්‍ය ද්‍රව්‍යයන්ට පහසුවෙන් යා හැකි වන සේ, අපිච්ඡදය තුනී සෛල ස්තරයක් ලෙස සෑදෙයි.
සමහර අපිච්ඡද පටලවල ඇතැම් සෛල ස්‍රාවී කෘත්‍යයන් ඉටුකරන නමුදු, ස්‍රාවය හා බහිස්ස්‍රාවය සඳහා විශේෂයෙන් ම සකස් වූ අපිච්ඡද පටකය පවතින්නේ සාමාන්‍යයෙන් ග්‍රන්ථීහු කුෂ්ටල අපිච්ඡද පටලයක සිට ඊට යටින් පිහිටි පටකයකට වැඩී ගිය අපිච්ඡද සෛල සමූහයෝ වෙති.
ප්‍රධාන අපිච්ඡද වර්ග දෙකක් ඇත:
(අ) සරල අපිච්ඡදය. මෙය සෛල ස්තර එකකින් සමන්විතය.
(ආ) ස්තරීභූත (stratified) සහ සංක්‍රමණීය (transitional) අපිච්ඡදය, මේ දෙක ම සෛල ස්තර එකකට වැඩි ගණනකින් සමන්විතය. මේ හැර, සංවේද ඉන්ද්‍රියන්හි ඉතා විශේෂ වූ අපිච්ඡද වර්ග ඇත්තේය.
අ. සරල අපිච්ඡදය: මෙහි ප්‍රභේද කිහිපයකි. ඒවා පහත දැක්වේ.
ශල්කමය (squamous) සරල අපිච්ඡදය: මෙය අඩු ම ප්‍රමාණයක බදාමකින් එකිනෙකට පෑහෙන, විෂම වූ ආකෘති සහිත පැතලි සෛලයන්ගෙන් සමන්විත වේ. මේ අපිච්ඡද වර්ගය හෘදයටත් වාහිනීන්ටත් මස්තුමය පටලවලටත් ආස්තරණයක් සපයයි. මේ වර්ගයේ අපිච්ඡදයට අන්තශ්ඡදය යන නම බොහෝ විට ව්‍යවහාර වේ. ශල්කමය සරල අපිච්ඡදය පෙරීමේ හෝ කාන්දු පෙරීමේ (dialyzing) කෘත්‍යය සඳහා අනුවර්තනය වී ඇත.
ඝනාහ (cuboidal) සරල අපිච්ඡදය: මේ වර්ගය ඇත්තේ ශරීරයේ ටික තැනක පමණි. ප්‍රධාන කොට ම එය ඇත්තේ ඩිම්බකෝෂයේ වැස්මෙහිය. සෛල විසින් වසනු ලබන කුෂ්ටලයට ලම්බක කොට සෛල ඡේදනය කළ කල්හි ඇති පෙනුම සලකා ගෙන ඝනාහ යන පදය යොදනු ලැබේ.
ස්තම්භික (columnar) සරල අපිච්ඡදය: මෙය ඉනිවැටක් මෙන් සෑදුණු, කෝටු කැබැල්ලක හැඩය ඇති සෛලවලින් සමන්විත වෙධිජඨරාන්තරීය මාර්ගයට ද ඊට සම්බන්ධ ග්‍රන්ථීන්ට ද පුරුෂ මුත්‍රාමාර්ගයට ද අපවාහී ධාරණියට ද මේ අපිච්ඡද වර්ගය ආස්තරණය වේ. ඇතැම් ප්‍රදේශවල ස්තම්භික සෛල සමහරක් ශ්ලේෂ්මල සාදනු සඳහා විකරණය වෙයි. එවිට ඒවා කලස් සෛල යනුවෙන් හැඳින්වෙයි. ආමාශයේත් ගර්භ ග්‍රීවයේත් ඇතිරිලි (ආසතර) මෙන්, සමහර පටලවල සියලු ම සෛල යම්කිසි ප්‍රමාණයකට ශ්ලේෂ්මල ස්‍රාවය කරයි.
පක්ෂ්මිත (ciliated) අපිච්ඡදය: මෙය නිදහස් කුෂ්ටලයෙන් ඉදිරියට නෙරා සිටීන්නාවූ දිලිසෙන සියුම් කෙස් වැනි ප්‍රාක්ප්ලාස්වක ප්‍රසර ලක්ෂණ කොට ඇති, විකරණය වූ ස්තම්භික අපිච්ඡද විශේෂයකි. ජීවනයේ දී මේ ප්‍රසරවලට ලයාන්විතව චලනය වීමට පුළුවන. මේ අපිච්ඡදය ගණය ස්වසන කාර්ෂයේත් ගර්භාෂයේ නාලවලත් වෘෂණ නාලිකාවලත් මොළයේ තුන්දිකාවලත් වැඩි කොටසක ඇතිරී පවතියි.
ආ. ස්තරීභූත සහ සංක්‍රමණීය අපිච්ඡය: ස්තරීභූත අපිච්ඡදය ප්‍රධාන ව‍ශයෙන් රක්ෂාවරණය කෘත්‍ය කොට ඇත්තේය. එහෙත් එක් එක් ප්‍රදේශයක ඇති අපිච්ඡදය ඒ ඒ තැනට වුවමනා කරන රැකවරණ ප්‍රමාණයේත් ස්වභාවයේත් ඇති වෙනස්කම් අනුව එකිනෙකින් වෙනස් වෙයි.
ස්ථරීභූත ශල්කමය අපිච්ඡදය: හමෙහි සංයෝජක පටලයෙහි, මුඛයෙහි, කෝපීනයෙහි (යෝනි මාර්ගයෙහි) සහ ග්‍රසනිකාවෙහිත් ඇති මේ අපිච්ඡද වර්ගය, පැතලි කුෂ්ටලීය සෛලවලිනුත්, පාදස්ථ ස්තම්භික සෛල ස්තරයෙකිනුත්, ඒ අතරතුර කුෂ්ටලයට ළංවත් ම, පැතලිබව වැඩිවනු දක්වන බහු-අස්‍ර සෛලවලිනුත් සමන්විතය. තෙත කුෂ්ටලයක ඇති අපිච්ඡදයේ මතුපිට සෛල කැරටිනීකරණය වී නැත: නමුත් හම වැනි වියළි කුෂ්ටලවල සෛල කැරටිනීකරණය වී එකිනෙකට පෑහී ඇත.
ස්තරීභූත ස්තම්භික අපිච්ඡදය: ස්තරීභූත ස්තම්භික ග්‍රන්ථීන්හි වඩා විශාල නාලවල මෙය දක්නට ලැබේ. මේ වර්ගයේහි සෛල කුෂ්ටලාසන්න වන විට පැතලි නොවේ.
සංක්‍රමණික අපිච්ඡදය: කුෂ්ටලීය සෛල ශල්කමය වෙනුවට වටකුරු වී යෑම හැර, අවශේෂ ලක්ෂණ අතින් , මේ වර්ගය කැරටින් නැති ස්තරීභූත ශල්කමය අපිච්ඡදය හා සමානය. අපිච්ඡද මෙසේ වටකුරු වීම නිසා, කුෂ්ටලීය සෛල එකින් එක වෙන් නොවන සේ පටලයට ඇදෙන්නට ඉඩ ප්‍රස්තාව ලැබේ. සංක්‍රමණීය අපිච්ඡදය මූත්‍රායනයටත් මූත්‍රාශයටත් ආස්තරණ වේ.
කර්තෘ:ඇම්.ජේ. වාස්
(සංස්කරණය:1963)
