අබු අබ්දුල්ලා මොහමද් ඉබ්න් විබීර් අල්බතානි

සිංහල විශ්වකෝෂය වෙතින්
වෙත පනින්න: සංචලනය, සොයන්න

(858–929 පමණ). අරාබි නක්ෂත්‍ර විද්‍යාඥයන් අතුරෙන් අල්බතානි ශ්‍රෙෂ්ඨතමයා යයි කියති. මෙසපොටේමියාවේ උපන් මොහු දමස්කස්හි සිට ආකාශවස්තු පරීක්ෂණයෙහි යෙදුණේය. නිවැරදි යයි අද සම්මත ඇතැම් නක්ෂත්‍ර මානවලට බොහෝදුරට සමාන වන මාන කිපයක් ඔහු විසින් සොයා ගන්නා ලදි. කක්ෂතලයේ ආනතිය 23°35’යයි ද විෂුවයන්හි අයන වීම වර්ෂයකට 54°5′ යයි ද ඔහු ගණනය කෙළේය. පෘථිවිය වෙනස්වනසුලු ඉලිප්සයක් ඔස්සේ සුර්යයා වටා ගමන් කරන බව ඔහු සොයා ගත් තවත් වැදගත් කරුණකි. එකල නොදියුණු තත්වයක පැවතුණු ත්‍රිකෝණමිතිය ද ආර්යභට, බ්‍රහ්මගුප්ත ආදි භාරතීය ශාස්ත්‍රඥයන්ගේ ගණිත ඥානය ද අරාබි ජනයා අතට පත් වූ පසු අල්බතානි නක්ෂත්‍ර විද්‍යාව දියුණු අඩියකට නැංවීය. මොහුගේ ශ්‍රෙෂ්ඨතම කෘතිය වූ 'තාරකා චලනය' නම් ග්‍රන්ථය ලතින් භාෂාවට පෙරළා 1527 දී න්‍යුරම්බර්ග් නගරයෙහි දී පළකරන ලද්දේ ය.

යුරෝපීයයන් අතර මොහු ප්‍රකට වී ඇත්තේ අල්බටෙග්නියස් හෝ අල්බටේනියස් යන ලතින් නමිනි.

(සංස්කරණය: 1965)