අබු යූසූෆ් යාකුබ් ඉබ්න් ඊසාක් අල්කින්දි
(803-873). ප්‍රථම වරට අරාබි භාෂාවෙන් දාර්ශනික කෘතීන් කළ මෙතෙම සැලකිය යුතු එකම අරාබි ජාතික ඉස්ලාම් දාර්ශනිකයා හැටියට ද සලකනු ලැබේ. (සාමාන්‍යයෙන් ශ්‍රෙෂ්ඨ ඉස්ලාම් දාර්ශනිකයන් අයත් වූයේ පර්සියානු, තුර්කි, ස්පාඤ්ඤ යනාදි ජාතිවලටය.)
ඉරාකයේ අරාබි අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයක්ව පැවති කූෆා නගරයේ පාලකයාගේ පුත් අල්කින්දි ඉගෙනීම ලැබුයේ බස්රා හා බැග්ඩෑඩ් යන නගරයන්හි දීය. දර්ශනය ගැන පමණක් නොව භූගෝල විද්‍යාව, භාරතීය ගණිතය, නක්ෂත්‍ර විද්‍යාව, භෞතික විද්‍යාව, වෛද්‍ය විද්‍යාව, සංගීතය, දේශපාලන විද්‍යාව ආදි විෂයයන් ගැන ද පුළුල් දැනුමක් ලැබ සිටි අල්කින්දි එම විෂයයන් පිළිබඳ සංග්‍රහ ග්‍රන්ථ 265ක් පමණ කළ බව කියති. ක්‍රිස්ක්‍රියානි ධර්මය ගැන ද ඔහු ග්‍රන්ථ කළේය. ඔහු ලිවු පොත්වලින් දැනට ශේෂව ඇත්තේ වෛද්‍ය විද්‍යාව හා නක්ෂත්‍ර විද්‍යාව ගැන ලියන ලද ග්‍රන්ථ කීපයක් පමණි. මේවා ආරක්ෂා වූයේ මධ්‍යතන යුගයේ දී ලතින් භාෂාවට පරිවර්තනය කරනු ලැබීම නිසාය.
ඇරිස්ටෝටල්ගේ දර්ශන ග්‍රන්ථයන් හදාළ ඔහු ඒවා පරිවර්තනය කිරීමෙහි හා ඒවාට සන්න ලිවීමෙහි ද යෙදුණේය. ප්ලේටෝගේ සහ ඇරිස්ටෝටල්ගේ මත අතර සාම්‍යය මතු කර දැක්වීමට වැර දැරූ අල්කින්දිගේ දර්ශනය ඇරිස්ටෝටල්ගේ මතවලටත්, නවප්ලේටෝනික වාදයටත් සබඳතාවක් දැක්වීය. හෙතෙම බුද්ධිය සිව්වැදෑරුම් කොට බෙදීය. දෙවියන්ගේ ඒකීයභාවය හා ධර්මිෂ්ඨභාවය ගැන ද ජගදාත්මයක් ගැන හා මනුෂ්‍ය ආත්මය ගැන ද සිය දර්ශනයෙහි විස්තර කළ ඔහු ආත්මය සම්‍යක්ඥාන මාර්ගයෙහි පුරුදු පුහුණු කිරීමෙන් මිනිසාට අමරණීයත්වය හා විමුක්තිය සාක්ෂාත් කරගත හැකි බව ප්‍රකාශ කෙළේය. පසු කාලයෙහි පහළ වූ ශ්‍රෙෂ්ඨ ඉස්ලාම් දාර්ශනිකයකු වූ අවිසෙනා (ඉබ්න්සිනා), අවරෝඊස් ආදීන් කෙරෙහි ද ඔහුගේ දර්ශනය බලපෑවේය.
සෑම දර්ශනයක් ම සැක කටයුතු ලෙස සැලකූ මුතාවා කිල් නම් පාලකයා විසින් අල්කින්දිගේ පුස්තකාලය කලක් රාජසන්තක කොට තබන ලදි.
(සංස්කරණය: 1965)
