අභයරත්න, ඩී. එච්. ඇස්.
විසිවන සියවස ආරම්භයේදී ලක්දිව සාමාජික හා ආගමික කටයුතුවල යෙදෙමින් ශාස්ත්‍රීය වූත් ආගමික වූත් ග්‍රන්ථ රචනාවෙහි යෙදුණු ගෘහස්ථ පඬිවරයෙකි. පානදුරය සමීපයෙහි අළුබෝමුල්ල නම් ග්‍රාමයෙහි ක්‍රි.ව.1873 දී වැදගත් කුලපරපුරක ජන්මලාභය කළ අභයරත්න මූලික අධ්‍යයනය සිය ගමෙහි දී ම ලබා කොළඹ රාජකීය විද්‍යාලයෙන් අපරදිග භාෂා ශාස්ත්‍රයන් ද විද්‍යෝදය පිරිවෙනින් එළු පාලි සංස්කෘත භාෂාවන් ද ඉගෙන ගත්තේය. එකල උගත් ගෘහස්ථයන් බොහෝ දෙනකු ප්‍රිය කළ ආණ්ඩුවේ සේවය තුච්ඡ කොට සැලකු අභයරත්න මහතා දියුණුවෙමින් පැවති ආගමික හා ජාතික උපද්‍රවයන්ට විරුද්ධව ක්‍රියාරම්භ කෙළේය. බත්තරමුල්ලේ ශ්‍රී සුභූති ආදී ජාතික වීරයන්ට ද නොයෙක් සාමාජික ප්‍රශ්නයන් විසඳීමෙහිලා බෙහෙවින් උපස්තම්භ විය.
සමාජ සේවය සමඟම සාහිත්‍ය සේවය ද කළ අභයරත්න මහතා ජිනරාජවංශය, බෞද්ධ ඇදහිල්ල, ස්ත්‍රී චිකිත්සාවලිය යන ග්‍රන්ථ රචනා කොට ප්‍රසිද්ධියට පත් කෙළේය. එසේ ම උම්මග්ග ජාතකය හා කුස ජාතක කාව්‍යය ද සකස් කොට මුද්‍රණය කැරවීය. අභයරත්න මහතාගේ විශාල ම සාහිත්‍ය කෘතිය නම් සිංහල මහාවංශයයි. පාලි මහාවංශය ඇසුරු කොට ලියන ලද මේ ග්‍රන්ථයේ අවසානයෙහි පෘතුගීසීන්ගේ ලංකාව තරණයහි පටන් 1922 වර්ෂයෙහි සවැනි ජෝර්ජ් රජතුමා වේල්ස්හි ආදිපාදයන්ව සිටිය දී ලක්දිව පැමිණීම දක්වා ලංකා ඉතිහාසය සම්බන්ධ කොට ලියන ලද විශාල උපග්‍රන්ථයක් ද වෙයි. ඉංග්‍රිසි ඉගෙනීමට උපයෝගී වූ ග්‍රන්ථ ඇතුළු තවත් කුඩා පොත්පත් කීපයක්ද මේ මහතා අතින් ලියැවී ඇත්තේය.
ස්වකීය ජන්ම ප්‍රදේශය වූ පානදුරය සමීපයෙහි වූ මහවිල "අභයමන්දිර" නම් නිවාසයෙහි පදිංචිව සිටි අභයරත්න මහතා ක්‍රි.ව.1938 දී ජන්මාන්තරගත විය.
(සංස්කරණය:1963)
