අභයවැව
අනුරාධපුරයෙහි නිරිතදිග්භාගයෙහි පිහිටි මේ වැව දැනට බසවක්කුලම නමින් හැඳින්වේ.
මෙය තනවන ලද්දේ පණ්ඩුකාභය රජු විසිනැයි මහාවංශයෙහි සඳහන් වේ. එහෙත් පඬුවස්දෙව් රජුගේ හෝ ඔහුගේ මස්සිනා වූ අනුරාධ කුමරුගේ කෘතියකැයි ද ඇතැමෙක් සලකති. කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි පඬාවැව (පඬුවැව) පැරණිතම වැව යයි ද අභයවැව හා එයට ද පැරණි ජයවැව තනන ලද්දේ සමහරවිට පඬාවැවට අවුරුදු 100කට පමණ පසුව යයි ද බ්‍රෝහියර් මහතා අනුමාන කරයි. විශාලත්වයෙන් අක්කර 235ක් පමණ වූ මෙම වැවේ ගැඹුර අඩි 15 1/2කි; වේල්ල සැතපුම් 3/4ක් ද වැව් කණ්ඩිය සැතපුම් 1 1/9ක් ද දිගය. වේල්ලෙහි උස අඩි 28කි. වැව් කණ්ඩිය මුදුන අඩි අටක් පළලය. දේවානම්පියතිස්ස රජ අබා වැවෙන් වියළි මැටි ගෙන්වා හස්ති කුම්භයක් පමණ උසට ථූපයක් කරවා එය මනාව සරසා සුමන සාමණේරයන් ශක්‍රදේවේන්ද්‍රයාගෙන් ලබාගත් අකු ධාතුව ආරක්ෂා සංවිධාන සහිතව තාවකාලික වශයෙන් එහි තැන්පත් කෙළේ යයි මහාවංසයේ සඳහන් වෙයි.
අනුරාධපුරය ද්‍රවිඩ ආධිපත්‍යට යටත් වූ කාලයේ පටන් මෙය බසවක්කුලම නමින් හැඳින්වේ. මෙහි මසුන් ඇල්ලීම තහනම් කොට හතරවැනි කාශ්‍යප රජු විසින් පිහිටුවන ලද ශිලාලේඛනයෙහි අභය වැව යන්න සඳහන් වීමද, එය වර්තමාන බසවක්කුලම අසල තිබී සම්බවීමද නිසා බසවක්කුලම නමින් හැඳින්වෙන මේ වැව පැරණි අභය වැව ම යැයි පිළිගත හැක. ලීලාවතී රැජිනගේ අභිෂේකයෙන් තුන්වන අවුරුද්දෙහි දී රත්නමාලී චෛත්‍ය විහාරයට අයත් භික්ෂූන්ට පුදන ලද කෙත්වත් ආදිය පිළිබඳව විස්තර වන ශිලා ලිපියක් සහිත ගල්ටැඹක් ද මේ වැව අසල තිබී සොයාගෙන ඇත්තේය. මෙය අනුරාධපුරය ජනාවාසව පැවති තාක් කල් (එනම් අවුරුදූ 1,400ක් පමණ) ජරාවාස නොවී හොඳින් පැවති බව කියත්. මේ වැවේ සැලැස්මෙන් මෙහි පෞරාණිකත්වයක් හෝ විශේෂත්වයක් නොපෙනේ. හැඩ හුරුකමින් ඉංග්‍රීසි හෝඩියේ L අකුරට සමාන වූ අභය වැව නොගැඹුරු මිටියාවතක් හරහා බඳින ලද්දකි. මේ සඳහා නගරයේ සුදුසු මිටියාවතක් නොමැති බැවින් ප්‍රමාණවත් පරිදි ජලය එකතු කර ගැනීමේ පහසුව තකා මෙසේ ඉදි කරන ලදැයි සැලකිය හැකිය.
භක්තියෙන් පිරී ගිය භාතිකාභය රජු වරෙක රුවන්වැලිසෑය වැසී යන පරිදි මලින් පුදා ඒවා ඉක්මනින් පරවී යෑම වැළැක්වීමට යන්ත්‍රානුසාරයෙන් ජලය ලබා ගත්තේ ද අභය වැවෙනි.
(සංස්කරණය:1963)
