අභිසම්බෝධි අලංකාර
බුද්ධචරිතය වර්ණනා කරමින් පාලි පද්‍යයෙන් රචනා කළ කුඩා ග්‍රන්ථයෙකි. බුද්ධගුණ වර්ණනා කිරීමෙහි ගත්කතුවරයා තුළ උපන් ශ්‍රද්ධාතිශය මේ ග්‍රන්ථය රචනා කිරීමට නිමිත්ත වී යයි සිතිය හැකිය. මෙය වැලිවිට පිණ්ඩපාතික සරණංකර සංඝරාජයන් වහන්සේ සාමණේරව සිටි අවධියෙහි ලියන ලද්දෙකැයි කියත්. විවිධ වෘත්තයන්ගෙන් බැඳුණු ගාථා 103කින් අභිසම්බෝධි අලංකාරය පරිමිත වේ.
බෝධිසත්වයන්වහන්සේ සුමේධ පණ්ඩිතව සිටි අවස්ථාවේ පටන් බුදුවන තෙක් කථා ප්‍රවෘත්තිය ද බුද්ධත්වය ලාභය ද මෙහි වර්ණනා වෙයි.
පථ්‍යාවක්ත්‍ර, ඉන්ද්‍රවංශ, උපජාති, වසන්තතිලකා, මාලනි, ශාර්දුලවික්‍රිඩිත, ස්‍රග්ධරා ආදි වෘත්ත බොහෝ ගණනකින් මේ ගාථාශතකය රචනාකොට තිබේ. මේ අතර සපාදගාථා කීපයක් ද දක්නට ලැබේ. ව්‍යාකරණ ලක්ෂණයෙන් හෝ භාෂාස්වරූපයෙන් නම් මේ ග්‍රන්ථයෙහි වැඩි වටිනාකමක් නැත. පද්‍යරචනාවෙහි පුහුණුව ලබන ආධුනිකයනට මේ ග්‍රන්ථයෙන් යම් යම් උපදේශ ලබාගත හැකිය. සර්වනි‍ර්දෝෂ යයි කිව හැකි එක ද ගාථාවක් මෙහි දක්නට නැති නමුත් විනාශමුඛයෙහි වැටී තුබූ ධර්මශාස්ත්‍රයන් නඟා තැබීමට ගත් උත්සාහයක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අභිසම්බෝධි අලංකාරය පැසැසුම් ලබයි.
මේ ග්‍රන්ථයට රචනා කාලයෙහි ම ලියන ලදැයි සැලකිය හැකි සන්නයක් ද තිබේ. ඒ සන්නය සහිත අභිසම්බෝධි අලංකාරය ක්‍රි.ව.1897 දී මුද්‍රණය කරවන ලදි.
(සංස්කරණය:1963)
