අමරසිංහ
සංස්කෘත කෝෂ ග්‍රන්ථ අතුරෙහි ඉතා ප්‍රකට අමරකෝෂය (බ.) නම් වූ නිඝණ්ටුව කළ පඬිවරයාය. මොහු වික්‍රමාදිත්‍ය රාජසභායෙහි සිටි පඬිවරුන් නවදෙනා අතුරෙහි වූවෙකැයි ‘ධන්වන්තරී ක්ෂපණකාමරසිංහ ශංකු’ යනාදි චිරප්‍රසිද්ධ පද්‍යයෙහි සඳහන් වෙයි. එහෙත් අමර හෙවත් අමරසිංහ ආචාර්‍ය්‍යයන් සිටි කාලය හෝ දේශය හෝ ඔහුගේ මව්පිය පරපුර ගැන හරිහැටි යමක් දැනගැන්මට නුපුළුවන. වික්‍රමාදිත්‍ය නමින් රජවරුන් කීපදෙනෙකු ම දඹදිව විසූ හෙයිනි.
අමරකෝෂයට ඉංග්‍රීසි අනුවාදයක් ලියූ එච්. ටී. කෝල්බ්‍රෑක් මහතා, බුද්ධගයාවෙහි තිබී සොයාගත් ශිලාලේඛනයක් ඇසුරු කොට, අමරසිංහයන්ගේ ජීවන සමය දහවැනි ශතවර්ෂයන් පූර්වයෙහි වී යයි කියයි. 12වැනි ශතවර්ෂය තුළ හෝ ඊට පෙර හෝ ලියන ලදැ යි සිතිය යුතු වූ සිංහල අමරකෝෂය සන්නයක් ද වෙයි.
වෝපදේවාචාර්‍ය්‍යයන් විසින් කවිකල්පද්‍රැමයෙහි "ඉන්ද්‍රශ්චන්ද්‍රඃ කාශකෘත්ස්නා’ පිශලීශාකටායනඃ පාණින්‍යමරජෛනෙන්ද්‍රා භවන්ත්‍යෂ්ටාදි - ශාබ්දිකාඃ" යයි ඉන්ද්‍ර, චන්ද්‍ර, කාශකෘත්ස්න, ආපිශලී, ශාකටායන, පාණිනී, අමර, ජෛනේන්ද්‍ර යයි ආදිශාබ්දිකයෝ අටදෙනෙක් හඳුන්වන ලදහ. මෙහි අමර යයි සඳහන් වූයේ අමරකෝෂකාරක අමරසිංහ විය යුතුයි. නාමලිංගානුශාසනය හෙවත් නිඝණ්ටුව ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රයට අයත් අංග පහෙන් (1.සූත්‍ර, 2.ධාතු, 3.ගණ, 4.උණාදි, 5.නාමලිංගානුශාසනා) එකක් හෙයින් නිඝණ්ටුව හෙවත් අමරකෝෂය කළ ආචාර්‍ය්‍යවරයා ශබ්දිකයෙකැයි සැලකීම යුක්තියුක්තය. එහෙත් මේ ලැයිස්තුවේ නම් දක්වා ඇත්තේ වෘද්ධපටිපාටියකට යයි නොහැ‍ඟෙයි. පාණිනී ආචාර්‍ය්‍යවරයාට පසුව සිටි චන්ද්‍රාචාර්‍ය්‍යවරයාගේ නම මුලින් පෙනෙන හෙයිනි. එබැවින් මෙයිනුදු අමරසිංහ පඬිවරයා ජීවත්ව සිටි කාලය එළි නොවෙයි. පාණිනී ආචාර්‍ය්‍යවරයාට පසුව දහවන සියවසට පෙර මෙදෑතුර මෙතුමා විසූ බව නිසැකය. වික්‍රමාදිත්‍ය යනුවෙන් ගුප්තරාජයුගයෙහි සිටි දෙවන චන්ද්‍රගුප්ත රජ අදහස් කරන ලද නම් අමරසිංහ හතරවන පස්වන සියවස් දෙක අතර සිටින්නට ඇතැයි පිළිගතයුතු වේ.
අමරසිංහ බෞද්ධයෙකි. ඔහුගේ ප්‍රශස්ත කෘතිය අමරකෝෂය වෙයි. ස්වකීය බෞද්ධෝපාසකත්වය මෙන් ම සංස්කෘත භාෂාපටුත්වය ද මේ එක ම ග්‍රන්ථයෙන් වුව ද මෙතුමා මොනොවට එළි කර තිබෙයි.
(සංස්කරණය:1963)
