අම්බන-1
ගාලු දිස්ත්‍රික්කයේ බෙන්තොට වළල්ලාවිට කෝරළයට අයත් ගමකි. එය ඇල්පිටියේ සිට සැතපුම් හයක් දුරින් පිහිටියේ ය. එහි එක් පසෙක අම්බන කන්ද දුරින් පිහිටියේය. එහි එක් පසෙක අම්බන කන්ද නමින් හැඳින්වෙන උස් බිමකි. එහි මධ්‍යභාගයෙහි ස්වභාවික හේතූන් කරණකොටගෙන සෑදුණු ගල්ලෙනකි. එය අම්බන ගල්ලෙන නමින් හැඳින්වෙයි. ලෙන තුළ සුනු බදාමෙන් කළ කර්මාන්ත හා බිත්තියක නෂ්ටාවශේෂ දශයනාසනයකට සමාන සෙල් අසුනක් ද දක්නට ලැබේත තොටගමුවේ සිරිරහල් මාහිමියාණෝ කලින් කල මෙහි එළඹ විවේක සුව අනුභව කළහයි ඇතැමෙක් කියති. යථෝක්ත සංඝරාජ හිමියන් හා අම්බන ලෙන ගැන ද ජනප්‍රවාද කීපයකි.
"ශ්‍රී රාහුල සංඝරාජ තුමා" නම් වූ ග්‍රන්ථයේ සඳහන් එක් ජනප්‍රවාදය් මෙසේ ය.
"සවන බුවනෙකාබා රජු සංඝරාජයෝ තමන්වහන්සේ අපවත් වූ විට මෘතදේහයට සතුරු රජුගෙන් ගැහැටක් වේ යයි සිතා මළ සිරුර රජුට නොපෙනෙන්ටත් ජීරණ නොවි දිගු කලක් පවතින්ටත් කටයුතු දෑ කිරීමට සනිටුහන් කර ගත්හ. මේ අනුව අවසාන කාලයේ දී පියන්පතක් සහිත දෙණක් ගලකින් කණවා සිද්ධාලෝකරසය නමැති මහානුභාව සම්පන්න ඖෂධය වළදා ගල්ඔරුවට බැස අවසන් හුස්ම හෙළුවිට එහි පියන්පත වසා, ඊමතු පිට උන්වහන්සේ විසින් ලියන ලද කවි දෙකක් සහිත තඹපත තැබීමට යකුන්ට විධාන කළහ. මෙපරිද්දෙන් ආරක්ෂා කර තිබූණ මෘත දේහය පිළිබඳ කථා ප්‍රවෘත්තිය දැනගත් ප්‍රතිකාල් සෙන්පතියෙකු විසින් හුන්චින්නා නමැති භූත විද්‍යාඥයකුගේ ආධාරයෙන් යකුන් පලවා හැර එය ගාල්ලේ ප්‍රතිකාල් ආණ්ඩුකාරයාගේ නිවසට ගෙනයන ලදි. ඉන් පසු ප්‍රතිකාලුන් විසින් එය හුන්චින්නා භාරයේ ම ගෝවෙට ගෙනය ලදුව දැනට එහි ස්වකීය සාන්තුවරයකුගේ මෘතශරීරයක් ලෙස පුදසිරිත් ලබමින් තිබේ. "ගොවේ දේවස්ථානයක තැන්පත් කර තිබෙන ජිර්ණභාවයට නොපැමිණි මේ මෘතකලේඛරය ක්‍රි.ව.1552 දී කලුරිය කළ ශුද්ධ ප්‍රන්සිස් සාවියර් පියතුමාගේ යයි රෝමානු භක්තිකයෝ සලකති. රහල්මා හිමියන් අපවත් වන්ට මත්තෙන් තඹපතක ලියා තැබුවේ යයි සලකනු ලබන කවි යුවළ පසුකලෙක අඹකොළයා නමැත්තෙකුට යථොක්ත ගල්ලෙනෙහි තිබී හමුවිය. ඒ කවි දෙක පහත දැක්වේ.
"සවර ලැබැමුල් කඳ
සිදු අලු රස වැළදු තෙඳ
ස ලක් දිනා ලද
රහල් හිමි නැගූ මෙදියැ දියදද
නිරිඳු බුවෙනක බා
බලය තෙවිටක් පස් බා
මර යුදයට නො බා
මම පැරකුම් රජුගෙ ජය බා"
(සංස්කරණය:1963)
