අඹගහවත්තේ ඉන්දාසභ
ලක්දිව ශ්‍රී ලංකාරාමඤ්ඤ නිකාය පිහිටුවා වදාළ මහතෙරණුවෝය. "සාසනවංස කවිධජ සිරිසද්ධම්මාචරිය යති සංඝපති ඉන්දාසභවරඤාණසාමි" යන නාමයෙන් උපලක්ෂිත වූ අඹගහවත්තේ ස්වාමීන්ද්‍රයෝ ගාල්ලේ අක්මීමන අඹගහවත්තේ උසස් මුදලි පරපුරක් වන මදනායක පෙළපතෙහි උපන්හ. දොන් මතෙස් ද සිල්වා මදනායක රාළහාමි හා ඉඳිපල වලව්වගේ ලෙනෝහාමි රත්නායක මැතිනිය උන්වහන්සේට මවුපිය වූහ. බු.ව. 2376 (ක්‍රි.ව. 1833) ඉල්මස පුරපසොළාස්වක ඉරුදින උපන් මෙම කුමරුවනට කොර්නේලිස් මදනායක යන නාමය තබන ලද්දේය. එවක ගාල්ලේ මහමෝදර විහාරස්ථානයෙහි වැඩ විසූ ගරුතර පිලානේ මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ සමීප‍යෙහි අක්ෂර ශිල්පය හා ආචාරවිධි පුහුණු කරවනු ලැබූ මේ කුමරුවා තුදුස්වන වියට පැමිණී කල්හි බු.ව. 2390 පොසොන් මස පුරදසවක් ගුරුදින ගාල්ලේ තුවක්කුගලවත්තේ පුරාණ විහාරස්ථානයෙහි වැඩසිටි ගරුතර අක්මීමන සෝභිතාභිධාන මහාස්ථවිරපාදයන් වහන්සේ වෙත පැවිදි කරවන ලදුයේ "අඹගහවත්තේ සරණංකර" යන නමින් ප්‍රසිද්ධියට පැමිණියේය.
ඉක්බිති සරණංකර සාමණේරයෝ බෙන්තොට වනවාස විහාරාධිපතිව වැඩසිටි ගණාචාර්‍ය්‍ය බෙන්තොට අත්ථදස්සී මහාස්ථවිරපාදයන්වහන්සේගේ පා සෙවණෙහි ධර්මවිනය ශබ්දශාස්ත්‍රාදිය ඉගෙන සමීපාවචර ශිෂ්‍යභාවයට පැමිණියහ. විසිවයස් ඉක්මවා සිටි සරණංකර සාමණේරයෝ බු.ව.2400 වෙසක් මස පුරපසළොස්වක දින සෙංකඩගල මහනුවර මල්වතු විහාර සීමාමාළකයෙහි දී අධිශීලයට පමුණුවන ලදහ. එකල පැන නැඟුණු යම් යම් මතභේද කරණකොටගෙන උකටලී බවට පැමිණි සරණංකර හිමියෝ යළිත් සාමණේර වී බු.ව. 2404 (ක්‍රි.ව. 1861) වැන්නෙහි පිරිසකුත් සමඟ ගාලු වරායෙන් නැව් නැඟී බුරුම රට බලා පිටත්වූහ. ක්‍රමයෙන් බුරුම රට මණ්ඩ‍ලේ නමින් ප්‍රසිද්ධ රතනාපුණ්ණ රාජධානියට පැමිණ එහි රාජ ශ්‍රෂ්ඨ වූ "සිරිපවරවිජයනන්ත යස පණ්ඩිත මහා ධම්මරාජාධිරාජ" වූ අනේක සේතිභින්ද මෙණ්ඩුං මහරජතුමන්ගේ දායකත්වයෙන් හා "ඤෙය්‍යධම්මාභිමුනිවර ඤාණකිත්ති සිරිපවර ධම්මසේනාපති මහාධම්මරාජාධිරාජගුරු" නාමෝපලක්ෂිත සංඝරාජයන් වහන්සේගේ උපාධ්‍යායත්වයෙන් සංඝරාජාරාමස්ථ විසුංගාම බද්ධසීමාවෙහි දී බු.ව. 2405 වැන්නෙහි උපසම්පදා භූමියට පැමිණ "ඉන්දාසභවරඤාණසාමි" යන සංඝරාජ දන්තිය නාමයෙන් උපලක්ෂිත වූහ.
ඊට පසු වර්ෂයක් පමණ බුරුම රට වෙසෙමින් සංඝරාජයන් වෙත විනය පිටකයත් විශේෂයෙන් අභිධර්මයත් හදාරා පෙරළා ලක්දිවට පැමිණෙන්නට ඉටා ගත් එහිමියෝ ස්වකීය කප්පියකාරක වූ මෙණ්ඩුං රජතුමා විසින් ගමන් පහසුකම් සලසා දෙන ලදින් රාමඤ්ඤ රට හංසාවතියෙහි කල්‍යාණි සීමාවට පැමිණ එහි ග්‍රාමාරණ්‍යවාසී භික්ෂු සංඝයා වෙතින් දළ්හීකර්මෝපසම්පත්තිය ද ලබා බු.ව. 2406 (ක්‍රි.ව. 1863) දී ගාලු වරායෙන් ලක්දිවට ගොඩ බැස වැලිවත්තේ විජයානන්ද විහාරස්ථානයට පැමිණියහ. අඹගහවත්තේ ස්වාමීන්ද්‍රයෝ එම වර්ෂයෙහි ම ලක්දිව රාමඤ්ඤ නිකාය නම් වූ භික්ෂුවංශය පිහිටුවාලූහ.
උන්වහන්සේ මේ අභිනව භික්ෂුවංශය ව්‍යාප්තියට පමුණුවාලීම පිණිස තමන් පළමු වැඩසිටි පයියාගල ධර්මාශ්‍රමය එම වර්ෂයෙහි දී ම ධර්ම විනය පුහුණු කරවන පිරිවෙනක් බවට පමුණුවා "පයියාගල ධර්මගුප්ත" පිරිවෙන යයි නම් කළහ. එය මූලස්ථානය කරගෙන ශාසන ස්ථිතියට අප්‍රතිහත ධෛර්‍ය්‍යයෙන් ක්‍රියා කළ උන්වහන්සේ රාමඤ්ඤනිකායේ ප්‍රථම මහානායක පදවියට ද පත්වූහ. යළි ස්වනිකායික භික්ෂූන් වහන්සේගේ ප්‍රතිපත්ති සංරක්ෂණයට අදාළ වන පරිද්දෙන් දසපනතකින් යුත් කතිකාවතක් ද සංඝසම්මතයෙන් ඇති කළහ. අඹගහවත්තේ ස්වාමීන්ද්‍රයෝ කුලභේදය නොතකා ශාසන වර්ධනය සඳහා රාමඤ්ඤනිකාය ඇති කළ බව උන්වහන්සේගේ චරිත කථාවෙන් දත හැකිය. සූපනස් වසක් ආයුඃශ්‍රී වින්දනය කළ උන් වහන්සේ බු.ව. 2429 (ක්‍රි.ව. 1886) දුරුතු මස අවදසවක කිවි දින අපවත් වූහ.
පොත්පත්:
ඉන්ද්‍රසභවරඤාණසාමි මහානායක ස්වාමීන්ද්‍ර චරිතය.
(සංස්කරණය:1963)
